G. M. K. Djabbarova, Z. A. Mamatova, U. R. Yusupova, I. I. Karimova, S. O. Mirzakulov oliy nerv faoliyati va


Hissiyotning turlari va biologik ahamiyati



Download 3,11 Mb.
Pdf ko'rish
bet95/126
Sana25.02.2022
Hajmi3,11 Mb.
#463247
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   126
Bog'liq
fayl 1865 20210918

5.5. Hissiyotning turlari va biologik ahamiyati 
Hissiyotlar nazariyasi.
 
Hissiyotlar tashqi yoki ichki ta‘sirotlar natijasida 
shakllangan odam va hayvonlarning sub‘ektiv holati bo‗lib, hazillashish yoki 


162 
qanoatlanmaslik, norozilikni his etishdan iborat bo‗ladi. Hissiyotlarning vujudga 
kelishi MAT ning ixtisoslashgan tuzilmalari faollashuviga bog‗liq. Bu tuzilmalardan 
ayrimlarining qo‗zg‗alishi ijobiy hissiyotlarni paydo qiladi va organizm ularni saqlab 
qolish, kuchaytirish va takrorlashga intiladi. Boshqa xil tuzilmalarning qo‗zg‗alishi 
manfiy hissiyotlarni rivojlantiradi, organizm bularni yo‗qotishga yoki 
salbiylashtirishga intiladi. Hissiyotlar shaxsning hayotiy tajriba orttirishining asosini 
tashkil qiladi. Hissiyotlar musbat va manfiy mustahkamlovchi vazifani bajarib, 
biologik jihatdan maqsadga muvofiq hatti-harakatlarni rivojlanishini, yoki aksincha 
biologik tomondan ahamiyatsiz reaksiyalarning yo‗qolishini ta‘minlovchi, uning 
moslashuvchanlik imkoniyatlarini kengaytiruvchi omil vazifasini bajaradi, ruhiy 
faoliyatga ta‘sir qiluvchi asosiy mexanizmlardan biri hisoblanadi. Odamning 
hissiyotlari, odatda, ijtimoiy asosga ega, ular ma‘lum jamiyatning qonun-qoidalariga, 
urf-odati, ahloqiga bog‗liq bo‗ladi. Odamning oliy hissiyotlari ma‘naviy, estetik va 
zakovatli ehtiyojlar asosida shakllanadi. Odamning qaysi bir ehtiyojini olmaylik, u 
qoniqmaslikdan paydo bo‗ladi. Odam o‗z maqsadiga yetmasa, ehtiyojini qondira 
olmasa, qaysi yo‗l bilan bo‗lmasin oldida turgan qiyinchiliklarni yengishga harakat 
qiladi. 
Odamning maqsadga yetishga qaratilgan faoliyatlari mexanizmi. Odamning o‗z 
ehtiyojlarini takroran qondirishga, ijobiy hissiyotlarni boshdan kechirishga intilish 
tug‗diradi. Peyps fikricha, hissiyotning shakllanishida miyaning limbik tuzilmalari 
asosiy rol o‗ynaydi. Gippokampda paydo bo‗lgan hissiyotning qo‗zg‗alishi mamillyar 
tanalarga tarqaladi, keyin talamus orqali belbog‗ pushtaga o‗tadi va undan miya 
po‗stlog‗iga yetib keladi. His-hayajonning qo‗zg‗alishi bu tuzilmalar o‗rtasida uzoq 
vaqt aylanib yurishi mumkin. Ba‘zi hissiyotlarning turg‗unligi ana shu halqada 
qo‗zg‗alishning uzoq vaqt uzluksiz harakatda bo‗lishi bilan tushuntiriladi. 
Hissiyotlar odam kayfiyatini o‗zgartirishdan tashqari, bir qator ichki a‘zolar 
faoliyatiga sezilarli ta‘sir ko‗rsatadi: qonda adrenalin miqdori ko‗payadi, yurak 
faoliyati tezlashib, qon bosimi ko‗tariladi, gazlar, modda va energiya almashinuvi 
tezlashadi, skelet mushaklar faoliyati o‗zgaradi (47-rasm). Oddiy sharoitda mushaklar 


163 
birin-ketin ishga tushsa, his-hayajon paydo bo‗lgan vaqtda hammasi birdan faol 
holatga o‗tishi mumkin. Mushaklarda charchash jarayoni sekinlashadi. Bundan

Download 3,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   126




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish