G im n a st ik a d a r sl a r id a in no va tsio n t e X n o L o g iy a L a r

ERTALABKI  GIGIYENIK  GIMNASTIKA. 
S ogiom lash- 
tirish  trenirovkalar  tarzidagi  «ertalabki  gigiyenik  gimnastika» 
(EGG)  m ashg‘ulotlarini  ularning  mazmuni,  tuzilishi  va  undagi 
jism oniy  yuklam alarga  oid  nazariy  va  amaliy  bilimlar nim alardan 
iboratligi bilan boshlaymiz.
Qator  yillar  davom idagi  kuzatishlarim iz  va  mavjud  adabiyot 
m ateriallarining  tahliliga  asoslanib,  EG G   m ashg‘ulotlari  tizimsiz, 
pala-partish turli xildagi harakatlarni bajarishdan iborat em asligini 
tushundik.
Gigiyenik  gim nastika  odatda  to ‘p ,'to ‘ldirm a  to ‘p,  sakragich, 
tayoq,  gantellar,  qum  to ‘ldirilgan  turli  vazndagi  qopchalar  va 
boshqalar bilan  bajariladigan  um um iy  rivojlantiruvchi  m ashqlarni 
o ‘z ichiga oladi. A gar bu m ashqlar m usiqa ostida bajarilsa, mashqni
157

---

bajarish  su ra tin i  (tempini)  o ‘zlashtirish  osonlashadi.  M ashqlarni 
bajarish  sur’ati  va  m ashqlarni  mustaqil  tanlashda  m aslahat  olish 
foydadan holi  emas.
Ertalabki  gigiyenik  gim nastika  mashqlari  kompleksi  8-10 
mashqdan  iborat  b o iib ,  jism oniy  yuklamalar  tananing  turli 
qismlariga,  eng  avval  q o i   muskullariga,  so‘ng  b o ‘yin,  tana  va 
oyoqlarga beriladi.  Y uklam a  asta-sekin  oshirib  boriladi.  Talabalar 
bu  mashqlarni  bajarish  uchun jam i  20-25  daqiqa  vaqt  sarflashlari 
kerak.  Dam  olish  va  ta ’til  kunlari  uning  davom iyligi  yarim   soat- 
gacha cho'zilishi  mumkin.
Ertalab maksimal zo ‘riqish talab qiladigan mashqlarni bajarish 
tavsiya qilinmaydi.  Chunki  organizmning holati  ortiqcha q u w atn i 
sarflashga  tayyor  b o im a g a n   holatda  b o ia d i.  Tanlab  tuzilgan 
jism oniy  m ashqlar  kompleksi  2 -3   hafta  davom ida  o ‘zgartirilmay 
takrorlanishi muhim.  Ikki, uch oydan so ‘ng bu komplekslarni yana 
qaytarish mumkin.  Bunday qayta takrorlashlar bilan bajarilayotgan 
m ashqlarda  hosil  b o ig a n   m alaka  yanada  m ustahkamlanishiga
- im kon  yaratiladi.  EG G   kompleksini  o ‘quvchi,  talaba-yoshlarning 
o ‘?lari  tuzsa,  uni  o ‘ta  qiziqish  bilan  bajarishlari  am aliyotda 
kuzatilgan.
Harakatlam ing  bajarish  tempi  asta-sekinlik  bilan  oshirib 
boriladi. Davomiyligi  1-1,5 daqiqa b o ia d i. Yurishni yengil yuguri- 
shga  o ‘tish  bilan  to id iris h   mumkin.  Yurish,  yugurish  marom li 
b o is a ,  asta-sekinlik  bilan  vujudim izni  qizitadi,  yurak  tom iri  va 
nafas tizim im iz vazifasini yaxshilaydi. Biz quyida yigitlar va qizlar 
uchun bir necha EGG m ashqlar kompleksini e ’tiboringizga havola 
qildik.  M ashqlarni izohlashning hojati y o ‘q deb hisoblaymiz.
A yollar 
uchun 
tavsiya 
qilingan 
gigiyenik 
gim nastika 
mashqlarining  aksariyati  qorin  press,  teri  osti  y o g i,  jism ining 
umum iy jism oniy  tayyorgarligiga  ta ’sir  etadigan,  qad-qomatining 
k o ‘rinishi,  m ushaklari  egiluvchanligi,  b o ‘g ‘inlar  harakatchanligini 
saq lash g ay o ‘naltirilishi lozim (46-47-rasm lar).