G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Gumoral boshqaruv 
(lat. 
gumor -
namlik, suyuqlik) - hayotiy jarayonlarni 
organizmning suyuq muhiti (qon, limfa, to'qim alararo suyuqlik) bilan 
boshqarish.
Daltonizm 
(Dj. Dalton, ing. Ximigi va fizigi, 1766-1844) - har xil ranglarni 
farq qilolmaslik. Daltoniklar ko‘pincha qizil rang bilan yashil rangni bir-biridan 
ajrata olmaydi. Ularga ikkala rang ham kul rang bo‘lib seziladi. Daltonizm 
erkaklar orasida 8% ni va ayollarda esa 0.5% ni tashkil etadi.
Dendrit 
- (yunon. 
dendron
- daraxt) - nerv hujayrasining kalta o'simtalari, 
asosan. unga chetdan axborot kelishini ta ’minlaydi.
Diabet 
- (yunon. 
diabkma -
o ‘taman, o'tish ketaman) - me’yoridan ko'p 
miqdorda siydik ajralishini anglatuvchi atama. Odatda 
qcmdli
diabet va 
qandsiz
diabet farqlanadi.
Diastola 
(yunon. 
diastole
- kengayish) - yurak bo‘lmalari va qorinchalari 
muskullarining bo4shashishi natijasida yuzaga keladigan holat. Bunda 
bo‘lmalar va qorinchalar kengayib qonga to'ladi. U o‘rta hisobda bo'lmalarda
0,7 sek., qorinchalarda esa 0,5 sek.
Dioptriya 
- ko‘z optik sistemasining sindiruvchi kuchi o ‘lchami. Bir 
dioptriya 
IDI
fokus masofasi 100 sm bo'lgan linzaning nur sindiruvchi kuchidir. 
Nur sindiruvchi kuch oshganda fokus masofasi kamayadi. Fokus masofasi 50 
sm bo'lganda linzaning nur sindiruvchi kuchi 2 D ga, fokus masofasi 25 sm 
bo'lganda nur sindiruvchi kuchi 4 D ga teng va hokazo.
Dominanta 
(lat. 
domimntis
- hukmronlik qiluvchi) - markaziy nerv sistemasi 
faoliyatida biron biologik ahamiyati ayni davrda individ uchun ustun turuvchi
296
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

markaz ishining qolgan markazlar ustidan hukmronlik qilishi. Dominanta 
haqidagi ta ’limot akademik A.A. Uxtomskiy tomonidan yaratilgan (1923). 
Q o‘zg‘alishning dominant o 4chog'i boshqa nerv markazlarining ishini 
o ‘zgartiradi va go‘yo o'ziga bo‘ysundiradi.
Yevstaxiy 
nayi- B.Evstaxiy (ital.anatom.) nomi bilan ataluvchi nay, o4rta 
quloq va burun halqumni bir-biriga bog‘laydi. U o4rta quloqdagi bosimning 
muhit bosimiga tenglashtirib turishda muhim rol o‘ynaydi.
Yosh 
- tug‘ilgandan e’tiboran istalgan boshqa vaqtgacha bo'lgan davr 
muddati. Yosh anatomo-fiziologik, morfologik, xronologik va boshqalarga 
bo‘linadi.
Yosh davrlari 
- turli yoshdagi kishilarni ularning biologik-fiziologik, 
xususiyatlariga ko‘ra guruhlash. Yosh davrlari bolalik, o4spirinlik, yetuklik, 
keksalik va qariyalik davrlariga bo4linadi.