G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Umurtqa pog6onasi. 
U m urtqa pog'onasi alohida-alohida um urtqa 
suyaklarining umurtqalararo tog'ayli disk qavati yordamida ustma-ust 
joylashishidan hosil bo'ladi. Umurtqa pog'onasi skelet o'qi va tayanchi 
hisoblanadi, orqa miyani turli tashqi ta ’sirdan saqlab turadi. Umurtqa
174
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

15-rasm. Ontogenezda umurtqa pog'onasining shakllanishi.
pog‘onasi yuqori va pastki kamar og‘irligini yengillashtirishda qatnashadi. 
Umurtqa yoylari va tanalaridan hosil bo'lgan teshiklar tutashib umurtqa 
kanalini hosil qiladi. Umurtqa kanali yuqorida miya qutisi bo‘shlig‘iga 
tutashadi, pastda esa dumg‘aza suyagining teshigi bilan tugaydi. Umurtqa 
pog'onasining yonida um urtqalararo teshiklar bo‘lib, bu teshiklardan 
orqa miya nervlari, qon tomirlar va limfa tomirlari o‘tadi.
U m u rtqa p o g ‘onasi 33-34 ta um u rtq ad an tashkil topgan, 7 ta 
b o ‘yin, 12 ta k o ‘k ra k , 5 ta bel, 5 ta d u m g ‘aza va 4-5 ta dum
um urtqalariga b o iin ad i. K atta odamning um urtqa pog‘onasida 4 ta 
egrilik b o ‘lib, birinchi egrilik bo ‘yin qismida oldinga qarab b o ‘rtib 
c h iq q a n , ik k in ch isi k o ‘k ra k q ism id a, o rq ag a b o ‘rtib ch iq q a n , 
uchinchisi bel qism ida oldinga b o ‘rtib chiqqan, to ‘rtinchi egrilik 
dum g‘aza va dum um u rtqalaridan hosil b o ‘lib, b o ‘rtiqligi orqaga 
qaragan b o ‘ladi. U m urtqa p o g ‘onasining egriliklari bog‘cha yoshi 
oxirlarida hosil bo‘ladi, bu egriliklar bola yurganda bilinadi, yotganida 
ular yoziladi. 0 ‘smirlik davrida bel egriligi vujudga keladi. U m urtqa 
pog‘onasi suyaklarining suyaklanishi o ‘smirlik davrigacha, so'ngra 
katta odamda ham davom etadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bola 10 yashar bo'lganda umurtqalar orasidagi tog'ay to'qimasi qalin 
bo'lib. 14-15 yoshlarda bu tog'ay to'qim alarida yangidan suyaklanish 
nuqtalari hosil bo'ladi. 23-26 yoshda um urtqaning barcha qismlari 
suyaklanishi tugaydi. Umurtqa pog'onasining tez o'sish jarayoni o'g'il 
bolalarda qiz bolalarga nisbatan kechroq tugaydi, shuning uchun ham 
bolalar parta, stolda noto'g'ri o'tirganda umurtqa pog'onasi turli xilda 
qiyshayib qolishi mumkin.
Bu bola qad-qomatining buzilishiga, b a’zan umurtqa pog'onasining 
bir tomonga egilib qolishiga - skolioz va boshqalarga sabab bo'ladi. 
Umurtqa poronasining bo'yin va bel qismi juda harakatchan. Umurtqa 
pog'onasi bukiladi va yoziladi, o'ngga va chapga egiladi, shuningdek, 
k o 'ndalang o 'q atrofida buriladi. Uning harakatchanligi k attalarga 
qaraganda bolalarda ancha yuqoridir. K atta yoshli erkaklarda umurtqa 
pog'onasining uzunligi o'rtacha 75 sm, ayollarda 68 sm. ga teng.