G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Bergerning vitaminlar erasi nazariyasiga 
k o 'ra o 'sish jaray o n larin i 
tezlashishiga B1? B12 va D vitam inlarini ta ’siriga katta aham iyat beriladi. 
Lekin v ita m in la r erasi b o sh la n ish id a n avval o 'sish ja ra y o n la rid a g i 
o'zgarishlar mavjud ekanligi ko'rsatilgan.
Konstitutsional tanlash nazariyasi 
keng tarqalgan bo'lib, 1942-yilda 
Benxolt-Tomsen tom onidan ilgari surilgan. Uning fikricha, akseleratsiya- 
vegetativ, ichki sekretorli va miya bilan bog'liq (aqliy) faoliyat turlariga 
qobiliyati yoki organizmning reaktivligi yuqori bo'lgan odam lar sonining 
ko'payishi bilan belgilanadi. Bunday qobiliyatli odam lar bir-biri bilan 
tu rm u sh q urishgan, n a tija d a u larn in g x u susiyatlari ham nasi orqali 
bolalariga va kelgusi avlodlariga o'tgan. U shbu nazariyaga k o 'ra, shahar 
aholisining rivojlanishi texnika, keskin farqlar, shovqin, yoritilish, turm ush 
tarz in in g tezligi va h.k. t a ’sirida tezlash ad i. S h unday qilib b u n d a, 
odam larni qishloqlardan shaharlarga va qayta ko'chirish paytida tanlash 
omili birinchi k o 'rsatilad i. U shbu nazariya inqiroz, ishsizlik va urush 
yillarida ham akseleratsiyani pasayganligi sabablarini tushuntirm aydi.
42
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Radiotoiqinli nazariyasini 
1941-yilda Treyberg ilgari surgan. U nga 
k o 'r a , odam gavdasi k a tta lik la rin in g o rtishini 20-yillarning boshida 
radiostansiyalarni qurishni boshlanishi bilan to 'g 'ri keladi. Lekin shu 
ham m a ’lum ki g arch an d rad io to iq in la r i saq lan ib tu rsa ham a tro f 
m uhitni noqulay sh aro itlarid a (urush, ocharchilik, epidem iya) o 'sish 
to rm o z la n a d i. Y er sh a rid a ren tg en m o sla m a larin i keng ta rm o g 'in i 
o'rnatilganligi ham da odam zotni radiaktiv nurlanishi darajasini ortishi 
akseleratsiyaga ko'm aklashishi mumkin.
Va oxir oqibatda, ijtim oiy-m aishiy sharoitlarni yaxshilanishi, keng 
joriy qilingan gigiyena tadbirlari, ovqatlanishning yaxshilanishi va boshqa 
ko'pchilik omillar shunga olib keladiki, nasliy asos solingan sifatlar to 'liq
o 'z in i realizatsiy a qildi. B unday im k o n iy at yom on ijtim oiy-m aishiy 
shariotlarda m avjud b o iish i mumkin emas.
F.Y arda nasli gene tik omil keyingi avlodlarning o'sishini tezlashishini 
belgilaydi. Agar yashash sharoitlari yaxshi bo'lsa (ovqatlanish va klimat), 
ushbu nasliylik xususiyat sifatid a o 'sish n i tezlashishini t a ’m inlaydi. 
Bunga,