G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Organlar sistemasi. 
Bir xil vazifani bajaruvchi bir nechta organlar 
yigindisi organlar sistemasi deyiladi. M asalan, nafas organlari sistemasi: 
b u ru n , h a lq u m , h iq ild o q , tra x e y a , b ro n x la r h a m d a o ‘ng va c h a p
o ‘pkalardan tashkil topgan; yurak-qon tom irlar sistemasi: yurak, arteriya, 
kapillyarlar, vena va limfa tom irlari ham da tugunlaridan iborat.
Organizm. 
Y u q o rid a a y tilg a n la rd a n m a iu m k i, o dam organizm i 
m urakkab biologik sistema b o iib , u hujayralar, to'qim alar, organlar va 
o rg an la r sistem asidan tash k il to p g an . O dam da quyidagi sistem alar 
sh ak llan g an b o i ib , u lar doim o ishlab turad i: 1) ta n a negizini hosil 
qiladigan, tana qism larining bir-biriga nisbatan harakatlanishi ham da 
o rg an iz m n in g faz o d a h a ra k a tla n ib b o rish in i t a ’m in lab b e ra d ig a n
tayanch-harakat sistemasi; 2) atrofdagi m uhitdan qonga kislorod yetkazib 
berish va m oddalar alm ashinuvining oxirgi m ahsulotlaridan biri karbonat 
angidrid gazini organizm dan chiqarib yuborishni t a ’m inlovchn nafas 
sistemasi; 3) qon va limfa tom irlarida qon bilan lim fa yurib turishini 
ta ’m inlab beradigan yurak-tom irlar sistemasi; 4) ovqatni o ‘zlashtirib, hazm 
qilish uchun, shuningdek oziq m oddalarning qon bilan limfaga so‘rilib 
o'tishi uchun xizmat qiluvchi hazm sistemasi; 5) m oddalar almashinuvi
9 ?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

m ahsulotlarini organizm dan chiqarib turishni ta ’m inlab beruvchi ajratish 
(yoki chiqarish) sistemasi; 6) endokrin sistema, bu sistema bezlari organizm 
fu n k siy a la rin in g g u m o ra l y o 'l b ila n id o ra etilish id a q a tn a sh u v c h i 
gorm onlarni ishlab chiqaradi; 7) ko'payish funksiyasini ado etadigan va 
shu organizmlarning yashab qolishini quvvatlab turadigan jinsiy sistema; 
8) ta s h q i d u n y o d a n va o rg a n iz m n in g ich k i m u h itid a n k e la d ig a n
t a ’s u r o tla r n i id ro k e tu v c h i sezgi o r g a n la ri siste m a si; 9) b a rc h a
sistemalarning holati bilan faoliyatini idora etib boradigan nerv sistemasi.
O rganizm n a q a d a r m u ra k k a b tuzilganligidan q a t ’iy nazar, uning 
barcha to 'q im a va organlari bir biri bilan uzviy bog'langan holda ishlaydi.