G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Kasb-hunar kollejlarida ta ’lim tarbiya gigiyenasi
Sanoat korxonalariga va qishloq xo'jaligiga yuqori malakali ishchi 
m utaxassislar korxonalarning o'zida ham da kasb-hunar kollejlarida 
tayyorlanadi.
Bo'lajak ishchi-mutaxassislarni korxonaning o'zida o'rgatishda bir 
qancha kamchiliklar va qiyinchiliklarga duch kelish mumkin, jumladan, 
aniq o'qish jarayoni, ya’ni kasbni o'zlashtirishga oid nazariy tushunchani 
amaliy jihatdan birgalikda olib borishga imkon bo'lmaydi.
Bundan tashqari, korxonalarda o'smirlarga kasbni o'rgatishga jalb 
qilingan injener-texnik xodim larning ak sariyati yetarli pedagogik 
m a’lumotga ega emas. K orxonalarning ko'pchiligi kasbga oid o'quv 
qurollari va xonalar bilan ta ’minlanmaganlar. Shu sababli, bo'lajak ishchi 
tanlagan kasbi bo'yicha to'liq m a’lumot va qulay ish uslubi to'g'risida 
yetarli darajada tushuncha ololmaydi. Bu esa tanlagan kasbi bo'yicha 
yetuk mutaxassis bo'lishiga imkon bermaydi.
Zamonaviy korxona ishchining ish uslubini tubdan o'zgartirib yubordi. 
Bunda kasb egasidan jismoniy ishga nisbatan ko'proq aqliy mehnat talab 
qilinadi. Jumladan, o 'rta m a’lumotlilar to'liqsiz o 'rta m a’lumotlilarga 
nisb atan , yangi texnikani va texnologik jara y o n n i ikki m arta tez 
o'zlashtirish qobiliyatiga ega ekanliklari aniqlangan.
Zamonaviy mutaxassis ishchilarni hunar-texnika bilim yurtlarida 
tayyorlash usullarini takomillashtirish va shu bilan birga xalq xo'jaligining 
bo'lajak malakali ishchiga bo'lgan talabini hisobga olgan holda, rejali 
ravshdda tayyorlash lozim.
Kasb tanlashning asosiy negizida o'smirlarning xohishini hisobga olish 
ahamiyatlidir. Bo'lajak kasbni tanlashda jamiyatshunoslar, ruhshunoslar, 
shifokorlar, muallimlar, iqtisodchilar, ota-onalar, korxona ilg'orlari va 
tajribali keksa ishchilar qatnashishi darkor.
Sog'lom o'smirlarga ham, sog'lig'ida biror o'zgarishi borlarga ham, 
xastaliklarini hisobga olgan holda kasb tanlash zarur.
Bo'lajak kasb o'smirning layoqati, uning organizmiga xos fiziologik 
funksiyasini, shaxsan tanlangan kasbni korxona sharoitida bajarishda 
kuzatiladigan omillar ta ’siriga munosabatini aniqlash orqali belgilanadi.
118
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Agar o'smirda surunkali kasallik yoki funksional o'zgarishlar boisa, 
b o ia jak kasbga yaroqliligini aniqlash uchun korxonada ishlash jarayonida 
k u z atila d ig an o 'z g a rish la r va organizm ning shu sh aro itg a ichki 
imkoniyatlarini ishlatishi tufayli ish bajarishi (kompensator) mumkinligini 
hisobga olish zarur.
O'smirlarda tashqi muhit omillariga ko'nikish (adaptatsiya) xususiyati 
kattalarga nisbatan juda past, kompensatorlik faoliyati esa kattalarga 
nisbatan yuqoridir, shu sababli shifokor qanday ishlarga bemor o'smirlarni 
qo'yish mumkin emasligiga qatiy rioya qilishi kerak.
U m um taiim maktabidan o'smirlarning kasb-hunar kollejlariga o'tishi 
ularning ijtimoiy qarashini o'zgartirib, maktabda hosil boig an stereotip 
buzilishiga olib keladi. Bunda umumiy hamda hunar o'rganishga oid 
darslar soni ko'payadi, kasbga o'rgatish jarayoni oshadi. Natijada, o'smir 
birinchi m arta korxonada uchraydigan omillar bilan to'qnashadi. Ishni 
boshlash davrida o'sm irlar organizmida korxona omillariga nisbatan 
ko'nikish (adaptatsiya) alom atlari kuzatiladi. Shu tufayli o'sm irlar 
bajaradigan ishga gigiyenik jihatdan tadbirlar ko'rish, o'smir uchun yangi 
b o ig an korxona omillariga o'rganishda sharoit yaratish muhimdir.