G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Shartli reflekslar hosil bo4ishi. 
Shartli refleks bosh miya k atta 
yarimsharlari p o ‘stlogining befarq (indifferent) ta ’sirni qabul qiluvchi 
muayyan sohasida kuchsiz qo'zg'alish vujudga kelishi natijasida hosil 
b o ia d i.
Shartli ta ’sirlovchining bir necha m arta takrorlanishi natijasida miya 
po'stlo gida kuchli qo‘zg‘alish o 'ch o g i vujudga keladi. Shartli va sharsiz 
ta ’sir bir necha marta takrorlanganda ikkita qo‘zg‘alish o 'ch o g i o'rtasida 
muvaqqat nerv bogianishi paydo boiadi. Bu ikkala sohaga ta ’sirni bir 
necha marta takrorlash bilan shartli refleks juda tez namoyon boiadi. 
Shartli reflekslar miya p o 'stlo g i ishtirokida hosil boiishi bilan shartsiz 
reflekslardan farq qiladi. Shartli refleks hosil boiishida miya po'stlogida 
ikkita nerv m arkazida q o ‘zg‘alish vujudga kelishi bilan birga bosh 
miyaning ko'p boshqa faoliyatini ham o ‘zida mujassamlashtiradi.
Shartli refleks hosil qilishi uchun sekretor, ko‘zni yumish yoki nutq 
bilan mustahkam lanadigan harakat usulidan foydalaniladi. Masalan, 
bolaga ovqat berilganda, o g iz bo 'sh lig id ag i retseptorlar q o ‘zg‘alib, 
impuls uzunchoq miyaga yetib boradida, s o ia k ajratish m arkazini 
q o ‘zg‘atadi. Ayni vaqtda q o 4zg‘alish bosh miya sopining oikazuvchi 
yoilari bo'ylab miya po'stlogining ovqatlanish markaziga yetib boradi.
71
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Shartsiz refleks y o ii bilan so'lak ajralishida uzunchoq miyadagi nerv 
markazlari hamda katta yarimsharlar po'stlog'ining ovqatlanish markazi 
qo'zg'aladi. Elektor lampochkasining yonishi ko'zning to 'r qavatidagi 
retseptorlarni qo'zg'atadi. Yorug'lik bilan ta ’sir etish ovqatlanish bilan 
bir vaqtga to 'g 'ri kelganda miya po'stlog'ida ham ovqatlanish markazi, 
ham ko'rish zonasining m a’lum qismi bir vaqtda qo'zg'aladi.
Shartli refleks hosil b o iish id a nerv sistemasining k o 'p tuzilmalari 
ishtirok etadi. Shuning uchun har bir shartli refleks miya po'stlog'idagi 
va bosh miyaning po'stloq osti qismlaridagi murakkab kompleks reaksiya 
hisoblanadi.