G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Yosh fiziologiyasi va gigiyenani tekshirish usullari
Bolaning tug'ilishidan boshlab to voyaga yetguniga qadar, organlar 
funksiyasini, organizm ni turli fiziologik usullar yordam idi o 'rg an ib , 
m uhim funksiyalarni yozib olib, m a iu m o tla r to 'p la n a d i va ular taxlil 
qilinadi:
1. L ab o rato riy a tekshirish usullari. Bu usul y o rdam ida organizm
funksiyalariga tashqi t a ’sirni o 'rg an ish , organizm da biror organning 
funksiyasi yoki aham iyatini aniqlash, organ faoliyatining nerv tizimi 
faoliyatiga ta ’sirini bilish, organlarni qon bilan ta ’minlanishi o'rganiladi.
- in ’eksiya usuli - ichki k o vak a ’zolarga, qon tom irlarga turli xil 
kimyoviy b o'y oqlar yuborib o'rganiladi.
- rengen nuri yordam ida o'rganish usuli - bu usulda tirik organizmni 
o'rganishga im kon beradi.
- auskulatsiya usuli - m axsus eshituv asboblari yordam ida a ’zolar 
(yurak va o'pka)ning ishlab turgan paytida eshitiladi.
2. A ntroponom etrik usul: bu usulning bir nechta turlari m avjud bo'lib, 
bular quyidagilardir:
a) som atom etrik - bola bo'yining (o'tirgan va turgan holda) uzunligi, 
vazni, k o 'k ra k qafasining kengligi;
b) fizio m etrik - fu n k sio n al k o 'rs a tk ic h la rd a n o 'p k a n in g tirik lik
sig'im i, q o i m ushaklarining kuchi, k o 'rish o'tkirligi, k o 'rish m aydoni 
va hokazo.
9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

v) som atoskopik - qad-qom atning tuzilishi (um urtqa pog'onasining 
shakli, k o 'k ra k qafasi, oyoq m ushaklarining rivojlanishi, teri ostidagi 
y o g ' q a tla m in in g m iq d o ri va h ok azo ), jin siy riv o jlan ish a lo m a tla ri 
a n iq la n ad i. O 'tk a z ila d ig a n a n tro p o m e trik tek sh iru v la r b o la la rn in g
y o sh ig a q a ra b h a r xil tu z ilis h i m u m k in . M a k ta b g a c h a y o sh d a g i 
b o la la rn in g jism o n iy riv o jla n ish in i a n iq la sh d a q o 'sh im c h a h a ra k a t 
faoliyati, ham da tilning rivojlanishiga aham iyat beriladi. A ntropom etrik 
tek sh iru v la r k u n n in g b irinchi y arm id a, a sb o b la r y o rd am id a y o ru g ' 
xonalarda, qulay m ikroiqlim sharoitida o'tkazilishi kerak.
3.T ab iiy ek sp erim en t usu li - g ig iy en ad ag i asosiy usul b o 'lib , u 
organizm ga tashqi m uhitning h a r to m o n lam a t a ’sirini o 'rg an a d i. Bu 
u sulda bola uchun tabiiy yashash sh aro itid a (dars soatlari, jism oniy 
m ashqlar, sport va oddiy o'y in lar va boshqalar) organizm bilan atrof- 
m uhit o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik, tabiiy om illarning bola organizmiga 
t a ’siri o'rganiladi.
4.
Statistika usuli: tashqi m uhit t a ’sinning salom atlikka ijobiy va salbiy 
natijasini aniqlaydi. Bolalar m uassasalarining maxsus standart jihozlar 
bilan t a ’minlash, bolalar kiyim kechaklari, poyafzal o'lcham ini aniqlashda 
va boshqa kerakli buyum lar bilan ta ’m inlashda foydalaniladi. Bu usullar 
y o rd am id a p ro fila k tik c h o ra -ta d b irla r ish lab chiqarish u ch un z a ru r 
m a ’lum otlar olinadi. Keyingi yillarda esa fizika, radiotexnika, elektronika, 
kibernetikaning zam onaviy usullaridan keng foydalanilm oqda. M asalan, 
tashxis q o'yishda kom pyuter-tom ografiyadan keng foydalanilm oqda.