G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I


Rivojlanishning uzluksizligi



Download 9,92 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/201
Sana13.06.2022
Hajmi9,92 Mb.
#661588
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   201
Rivojlanishning uzluksizligi. 
O'sish va rivojlanish jarayonlari uzluksiz 
sodir bo'lishi aniqlangan va u organizmning o'zgarishlarida, yani uning 
yangilanishida, yangi hujayralarning paydo bo'lishida, funksiyalarning 
va faoliyat tu rlarin in g m u rak k ab lash ish id a h am da takom illashishida 
n am o y o n b o 'la d i. Y u rish n in g b o sh lan ish i va m o to rik a n in g keyingi 
rivojlanishi, birinchi so'zlar va nutq funksiyasining keyinchalik rivojlanishi, 
jinsiy b alog'atga yetish davrida bolaning o'spiringa aylanishi, m arkaziy 
asab tizim ining va birinchi gald a bosh m iya p o 's tlo g 'in in g uzluksiz 
riv o jla n is h i h a m d a r e f le k to r f a o liy a tin in g m u ra k k a b la s h u v i-
rivojlanishning bu bosqichlari organizmdagi k o 'p qirrali va turli xildagi 
uzluksiz o'zgarishlarning bir qism inigina tashkil qiladi. Bunda barcha 
a ’z o la r va to 'q im a la rn in g riv o jlan ish i u larn in g fu n k sio n al jih a td a n
takom illashuvi bilan bir vaqtda sodir bo'ladi.
Uzluksiz rivojlanish qarilik chog'ida ham kuzatiladi va u involyutsion 
tavsifga ega. Qarilik chog'ida organizm da sodir bo'ladigan o'zgarishlar 
juda m urakkab va ushbu m uam m o buyuk allom alarni jud a qadim dan 
o'ziga jalb qilganligiga qaram asdan hali yetarlicha o'rganilgani yo'q.
Rivojlanishning individualligini 
bolaning aqliy rivojlanishi m isolida 
ko'rish mumkin. Bunga ayrim hollarda bolaning aqliy jihatdan orqada 
qolishi bo'lsa, boshqa hollarda shaxsning nisbatan tez o'zib ketishi sabab 
bo'ladi. Birinchi holda bu xususiyatning ustunligi kichik m aktab yoshidagi 
bolalarga xos bo'lsa, boshqa holatda o'qituvchining dars berish m ahoratiga 
ham bog'liqdir. Ikkinchi holatda o'quvchi o'z sinfdoshlaridan o'zib ketgan 
holda, u mustaqil bo'lishga va o'zbilarm onlikka berilib, o'qituvchiga ham
b o'ysunm ay qoladi. Shuning uchun bolalarni nisbatan o 'zib ketishiga 
n isbiy m u n o sa b a td a b o 'lis h k erak . B o la la rn i in d iv id u a l o 's is h va 
rivojlanishini e ’tiborga olm asdan turib t a ’lim -tarbiya ishlarini am alga 
oshirish mumkin emas. Bolalarning yoshlariga nisbatan aqliy kamol topishi 
ularning shaxsiy qobiliyatiga va atrof-m uhit sharoitiga ham bog‘liqdir. 
Ularning aqliy va psixologik rivojlanishi bolalarni o 'rab turgan m uhitga 
va o'quv-tarbiyaviy ishlarga ham bog4liqdir. Shuni yodda tutish kerakki, 
bolalarni nisbatan bir necha yil bir xil sharoitda yashashi ularning shaxsiy 
o ‘sish suratiga ta ’sir etadi. Shu bilan birga kichik m aktab yoshidagi bolalar 
o'rtasida o 'ta qobiliyatlilari ham uchrab turadi. Bularni «vunderkind»lar
38
www.ziyouz.com kutubxonasi


(nem is tilid a sehrli b o la la r) d eyiladi. K o 'p g in a ato q li k ish ilarn in g
yosliligidanoq katta qobiliyatga ega bo'lganliklari bizga m a ’lum. Jumladan, 
buyuk allomalarimizdan A bu Rayhon Beruniy, Alisher Navoiy va A bu 
Ali ibn Sinolarni misol keltirishimiz m um kin. A bu Ali ibn Sino 16-17 
yoshidanoq m ashhur tabib-hakim b o 'lib tanilgan. D unyoning birinchi 
vunderkindi deb italiya yozuvchisi Torkvato Tasso e ’lon qilingan. U 13 
yoshida Balon universiteti talabasi bo'lgan. Viktor Gyugo esa 12 yoshida 
Fransiya Alcademiyasining rag' batnomasini olgan. Y ana buyuk kompozitor 
M otsartni misol qilishimiz mumkin. U 4 yoshida musiqa yozgan. Hozirgi 
davrda bunday bolalarga m am lakatim izda katta e ’tibor berilmoqda. Ular 
uchun maxsus litsey va gimnaziyalar tashkil etilgan.
Bolalarning jismoniy, aqliy va jinsiy jih atd an rivojlanishida yuqorida 
aytib o'tilg an idek, irsiy fak to rla r bilan bir q ato rd a turm ush sharoiti, 
m aktab va litseydagi m ehnat faoliyati, jismoniy m ashqlar, kasalliklar bilan 
og'rigani m uhim aham iyatga ega.
Bundan tashqari, ob-havo sharoiti, iqlim sharoiti, quyosh radiatsiyasi 
ham ularning o'sishi va rivojlanishiga k a tta t a ’sir k o 'rsa ta d i. Bolalar 
yoz faslida (iyul-avgust) xususan tez o 'sad i. A gar bola kichikligidan 
m untazam ravishda jismoniy m ashqlar va sport bilan shug'ullansa u sog'- 
salom at o'sadi, uning organlari uyg'un rivojlanadi. (M asalan, bola nafas 
organlarining takom illashuvi yurak-qon tom ir tizimining rivojlanishiga 
ijobiy t a ’sir ko'rsatadi.)

Download 9,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   201




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish