G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

20-rasm. 
Ovqat hazm qilish 
sistemasining umumiy tuzilishi.
1
- og ‘iz bo ‘shlig 4; 
2
-so ‘lak bezi; 3-qizil
о ‘ngach; 5-me ’da; 
6
-m e'da osti bezi;
7- jigar; 
8
-o ‘t pufagi; 9-o 'n ikki barmoq
ichak; 
10
-ingichka ichak; ll-y o ‘g ‘on ichak;
12
-to ‘g ‘ri ichak
Ovqatning og6iz bo6shlig4da hazm bo6lishi
Og4iz bo4shlig4i og‘iz dahlizi va haqiqiy og4iz bo 4shlig4idan iborat 
bo4lib, bu yerda ovqat tishlar yordamida mexanik ravishda maydalanadi, 
s o 4lak b ezlarid an ishlab c h iq arilg a n s o 4lak y o rd am id a qism an 
parchalanadi, ovqat luqmasi so'lak bilan aralashadi.
Og4iz bo4shlig4i k o 4p qavatli shilliq, yassi epiteliy bilan qoplangan. 
Og4iz bo4shlig4idagi shilliq qavat mexanik, kimyoviy moddalar, harorat
193
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

t a ’siriga ju d a chidam li. T ishlar yuqori va p astki ja g 4 suyaklariga 
mahkamlangan, har bir tishning koronkasi, bo4yni va ildizi boiadi. Tish 
asosan dentin hujayralaridan tuzilgan, usti qattiq emal bilan qoplangan. 
Tishlar yuqorigi va pastki ja g 4 suyaklariga birikkan b o iib , 16 tadan 
joylashgan: 2 ta kurak, 1 ta qoziq, 2 ta kichik va 3 ta katta oziq tishlari bor.
Ovqat og4iz bo4shlig4ida chaynalib tishlar yordamida maydalanadi. 
Og4iz bo‘shligi atrofidagi yirik va mayda so4lak bezlaridan so4lak ishlanib 
chiqib, og4iz b o 4shlig4iga quyiladi. S o ia k bezlari til asosida, yumshoq 
va qattiq tanglay hamda halqumda joylashgan. Bu bezlardan tarkibida 
ko4p miqdorda mutsin bo4lgan so4lak ishlab chiqariladi. Til ostida, quloq 
ostida joylashgan bezlar oqsil va tuzlarga boy s o ia k ishlab chiqaradi. 
Bir sutkada katta odam s o ia k bezlaridan 1,6 1 so ia k ishlanib chiqadi. 
So4lakning 98,5-99,5% suv, qolgan qismi shilimshiq modda - mutsin, 
oqsillar, fermentlar va turli tuzlardan tashkil topgan.
S o ia k bezlaridan so4lak uzluksiz ajralib turadi. So4lak shartsiz va 
shartli reflekslar asosida ajraladi. So4lak ajratishning nerv m arkazi 
uzunchoq miya va bosh miya katta yarimsharlarida joylashgan.
Y utish m urakkab fiziologik jaray on b o 4lib, uning nerv m arkazi 
uzunchoq miyada joylashgan. Yutish jarayoni nafas olish bilan bogiiq. 
Ovqat luqmasi chaynalib, s o ia k bilan aralashgandan so iig silliqlanib til 
yordamida yutqinga o 4tkaziladi va yutiladi. Luqma yutilgandan so4ng 
qizilo4ngachdan m e’daga o4tadi.
Halqum (yutqun) og4iz bo4shlig4ining bevosita davomi bo4lib, uning 
uchta boiim i bor: ustki-burun-halqum, o 4rta og4iz halqum va pastki -
halqumning hiqildoq qismi. Ustki bo4limi nafas y o ii hisoblanadi. 0 4rta 
va pastki qismlaridan ovqat o 4tadi.
QiziIo4ngach 
devori 3 qavatdan: ichki shilliq, o4rta-muskul va tashqi -
biriktiruvchi to4qima qavatlaridan iborat. Qizilo4ngachga tushgan ovqat hech 
qanday o 4zgarishga uchramaydi. Ovqat luqmasi qizilo4ngachda shilimshiq 
bilan o4raladi va uchta joydan ustki, o4rta va pastki joylardan o4tadi.