GENLARNING O’ZARO TA’SIR ETISH XILLARI
1.GENLARNING KOMPLEMENTAR TA’SIRI
Genotipda genlar birgalikda belgining rivojlanishiga olib kelishi ularning komplementar yoki to’ldiruvchi ta’siri deyiladi. Har bir gen o’zi alohida muayyan belgini rivojlantira olmaydi. Genlarning bunday ta’risi xushbo’y hidli oq gulli no’xatni o’zaro chatishtirishda aniqlangan, olingan birinchi bo’g’in duragaylar qizil gulli bo’lgan.
Mavzuga doir masalalar.
1-MASALA.Tovuqning yong’oqsimon tojli formalari oddiy tojli xo’roz bilan chatishtirilgan qo’yidagicha natija olingan:
A) tovuq, xo’rozlarning 50 % yong’oqsimon, 50% gulsimon tojli B) hamma tovuq va xo’rozlar yong’oqsimon tojli
V) tovuq va xo’rozlarningi 50% yong’oqsimon, 50% no’xatsimon tojli
G) tovuq va xo’rozlarning 25 % gulsimon, 25% no’xatsimon, 25% yong’oqsimon, 25% oddiy tojli bo’lgan. Chatishtirishda ishtirok etgan tovuq va xo’rozlar F1 duragaylarining genotipini aniqlang.
Ishlash usuli
|
R Fenotip
|
yong’oqsimon
|
|
oddiy
|
genotip
|
RRPp
|
x
|
rrpp
|
gameta
|
Rp rp
|
|
Rp
|
|
|
|
|
F1 fenotip
|
yong’oqsimon
|
|
Gulsimon
|
genotip
|
RpPp
|
|
Rrpp
| A.
Ishlash usuli
|
R Fenotip
|
yong’oqsimon
|
|
oddiy
|
genotip
|
RRPP
|
x
|
rrpp
|
gameta
|
RP
|
|
rp
|
|
|
|
|
F1 fenotip
|
|
yong’oqsimon
|
|
genotip
|
|
RrPp
|
| B.
Ishlash usuli
|
R Fenotip
|
yong’oqsimon
|
|
oddiy
|
genotip
|
RrPP
|
x
|
rrpp
|
gameta
|
RP rP
|
|
rp
|
|
|
|
|
F1 Fenotip
|
yong’oqsimon
|
|
no’xatsimon
|
genotip
|
RrPp
|
|
rrPp
|
|
50%
|
|
50%
| V.
Ishlash usuli
|
R Fenotip
|
yong’oqsimon
|
|
oddiy
|
genotip
|
RrPp
|
x
|
rrpp
|
gameta
|
RP Rp rP rP
|
|
rp
|
|
|
|
|
F1 Fenotip
|
yong’oqsimon
|
gulsimon
|
no’xatsimon
|
oddiy
|
genotip
|
RrPp
|
Rrpp
|
rrPp
|
rrpp
|
|
25%
|
25%
|
25%
|
25%
| G.
2-MASALA. Genotipi har xil bo`lgan oq pillali ikkita ipak qurtining kapalaklari chatishtirilganda F1 da sariq pillali duragaylar hosil bo`ldi. Ularning erkagi va urg`ochisi o`zaro chatishtirilganda. F2da ikki xil fenotipik sinf 7/9 nisbatda oq va sariq pillali ipak qurtlari paydo bo`ldi. F2 da tut ipak qurti kapalaklarining genotipini aniqlang.
BERILGAN:
Oq pilla Oq pilla
P ♀AAbb x ♂aaBB
(gomozigotali) (gomozigotali)
Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F1 (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.
YECHISH:
♀AAbb x ♂aaBB
A b a B
F1 sariq pilla
AaBb
JAVOB: F1 da faqat bir xil genotipga ega organizmlar hosil bo`ladi. Ya`ni: AaBb
F1 avloddan necha xil gameta olinadi.
AaBb
A a
B b B b
IZOH: AaBb genotipdan 4 xil gameta olinadi. Bular: AB, Ab, aB, ab
Sariq pilla Sariq pilla
P X
AaBb AaBb
YECHISH:
Dastlab gameta olinadi va olingan gametalar PENNET katagiga joylashtiriladi.
4 xil gameta olinadi. Bular AB Ab aB ab
AaBb
A a
Gametalar: B b B b
x AB Ab aB ab
AB
Ab
aB
ab
|
AABB
Sariq
|
AABb
sariq
|
AaBB
sariq
|
AaBb
sariq
|
AABb
sariq
|
AAbb
oq
|
AaBb
Sariq
|
Aabb
oq
|
AaBB
Sariq
|
AaBb
Sariq
|
aaBB
oq
|
aaBb
oq
|
AaBb
Sariq
|
Aabb
Oq
|
aaBb
oq
|
aabb
oq
|
JAVOB: Olingan avloddan 9 tasi sariq pillali ipak qurti bo`ladi. Bular AABB(1ta), AABb(2ta), AaBB(2ta), AaBb(4ta). 7 tasi oq pillali ipak qurtini hosil qiladi.
3-MASALA.Genlarning komplementar ta’sirida oshqovoq mevasi shakining rivojlanishi. Buning uchun genotipi bo’yicha har xil fenotipi bo’yicha bir xil belgilarni chatishtirish natijasida ota-onada yo’q belgi namoyon bo’ladi.
Masalan: AAbb x aaBB yumaloq belgili.
Ishlash usuli:
|
R Fenotip
|
Yumaloq
|
|
Yumaloq
|
Genotip
|
AAbb
|
x
|
aaBB
|
gameta
|
|
|
|
F1 Fenotip
|
Gardishsimon
|
Genotip
|
AaBb
|
F2 Fenotip
|
Gardishsimon
|
|
Gardishsimon
|
Genotip
|
AaBb
|
x
|
AaBb
|
Gameta
|
AB
|
Ab
|
aB
|
ab
|
|
AB
|
Ab
|
aB
|
ab
|
Demak, F2 dagi gametalarni pennet katagiga solamiz.
♂ ♀
|
AB
|
Ab
|
aB
|
ab
|
AB
|
AABB
Gardishsimon
|
AABb
Gardishsimon
|
AaBB
Gardishsimon
|
AaBb
Gardishsimon
|
Ab
|
AABb
Gardishsimon
|
AAbb
Sharsimon
|
AaBb
Gardishsimon
|
Aabb
Sharsimon
|
aB
|
AaBB
Gardishsimon
|
AaBb
Gardishsimon
|
aaBB
Sharsimon
|
aaBb
Sharsimon
|
ab
|
AaBb
Gardishsimon
|
Aabb
Sharsimon
|
aaBb
Sharsimon
|
aabb
Uzunchoq
|
Fenotip - 9 : 6 : 1
Genotip – 1 : 2 : 2 : 4 : 1 : 2 : 1 : 2 : 1
Genotipik guruhlar
|
Fenotipik guruhlar
|
№
|
Genotip
|
Takrorlanish
|
Fenotip
|
1
|
AABB
|
1
|
9
|
Gardishsimon
|
2
|
AABb
|
2
|
3
|
AaBB
|
2
|
4
|
AaBb
|
4
|
5
|
AAbb
|
1
|
3
|
Sharsimon
|
6
|
Aabb
|
2
|
7
|
aaBB
|
1
|
3
|
8
|
aaBb
|
2
|
9
|
aabb
|
1
|
1
|
Uzunchoq
|
2. GENLARNING EPISTAZ TA’SIRI
Allel bo’lmagan dominant genlardan birining fenotipda ikkinchisidan ustunlik qilishi epistaz deb ataladi.
Mavzuga doir masalalar.
1-MASALA. Otlar junining kulrang belgisi ikki noallel dominant gen ishtirokida rivojlanadi. Ularda B qora, b malla junning rivojlanishiga sababchi bo’ladi. Boshqa xromosomada joylashgan I gen esda B va b genlar funksiyasini susatiradi. Ot zavodida gomozigota kulrang biya bilan malla junli ayg’ir chatishtirilgan. F1 da kulrang otlar hosil bo’lgan. Ular o’zaro chatishtirilganda F2 da 12 ta kulrang, 3 ta qora va bitta malla junli otlar hosil bo’lgan. Chatishtirishda ishtirok etgan biya va ayg’irning, F1va F2 duragay otlarning genotipini aniqlang.
Ishlash usuli
|
R Fenotip
|
kulrang
|
|
malla
|
Genotip
|
IIBB
|
x
|
iibb
|
gameta
|
Ib
|
|
ib
|
|
|
|
|
F1 Fenotip
|
kulrang
|
|
|
kulrang
|
Genotip
|
IiBb
|
|
x
|
IiBb
|
F2 fenotip
genotip
Do'stlaringiz bilan baham: |