Furqat indd

SALOMATLIK SIRLARI
Braziliyalik to‘p afsungari Sokratesning faoliyatidagi dastlabki 
professional shartnomasida futbol uchun g‘alati bir band bor edi. 
Unga ko‘ra “Botafogo” klubi futbolchining tibbiyot universitetida 
o‘qishiga xalaqit berishi mumkin emas edi. U futbol o‘ynab yurib, 
pediatr-vrach diplomini oldi. Aniqrog‘i o‘qib yurib, futbol o‘ynadi 
va katta e’tibor qozondi. Uni Doktor Sokrates deb atay boshlashdi va 
ismini taniqli faylasuf Sukrotga qiyoslab talaffuz qilishardi.
JISMONIY TARBIYA
Ishonish qiyin bo‘lsada bu aniq fakt: Shevchenko Kiev Jismoniy 
tarbiya institutiga hujjat topshirayotganida bir necha yillardan beri 
shug‘ullanib keladigan va bu sohada har kimga o‘zi soatlab ma’ruza 
o‘qiy oladigan fan – futbol bo‘yicha imtixondan o‘ta olmagan. “Bu 
sport turi nazariyasini yaxshi bilmas ekansiz”, – degandi o‘shanda 
imtixon olgan kishi. O‘shanda bu inson 2004-yil Yevropaning eng 
yaxshi futbolchisi bilan suhbatlashayotganini sezganida bormi…
TARIX
Millionlar o‘yini endi-endi oyoqqa turayotgan davrlarda fut-
boldagi eng “oliy” jazo – 1 metrlik jarima to‘p amalga oshirilmas 

---

246
Yusupov FURQAT
edi. Eng jiddiy jazolar sirasiga kiruvchi penalti tepish futbol qoida-
lari oilasida o‘z-o‘zidan kirib qolgani yo‘q. 1891 yili Angliya kubogi 
uchun “Notts Kaunti” va “Stok Siti” jamoalari o‘rtasidagi uchrashuv 
bunga sabab bo‘lgandi. O‘yin davomida “Stok Siti” rakibiga 0:1 hi-
sobida yutqazayotgandi. Navbatdagi hujumlarning birida bo‘sh 
darvozaga yo‘naltirilgan to‘pni “Notts Kaunti” o‘yinchisi qo‘li bi
-
lan qaytarib qoladi. Qoida buzilgan nuqtadan bajarilgan zarba ni-
shonga aniq yetib bormaydi. Negaki, “Notts Kaunti” jamoasining 
barcha o‘yinchilari darvoza oldida o‘tib bo‘lmas “jonli devor”ni 
hosil qilishgandi. Hisob o‘zgarmadi va o‘z-o‘zidan uchrashuv tu-
gagach, “Stok Siti” jamoasidan Angliya futbol rahbarlariga noro-
zilik xati tushdi. Kengash norozilikni ko‘rib chiqish davomida 
qoidaga jazoning yangi turini kiritdi: 12 yard (10 metru 97 sm) uzoq-
likdan himoyachilar to‘sig‘isiz darvoza markazidan zarba berish. 
Biroq bu bilan penalti tarixi o‘z yakuniga yetmadi. Bu boradagi 
navbatdagi ko‘tarilish ham “Stok Siti” futbolchilariga taaluqli bo‘ldi. 
“Aston Villa”ga 0:1 hisobida yutqazayotgan “Stok Siti” jamoasi 
so‘nggi soniyalarda penalti tepish huquqini qo‘lga kiritdi. Raqib 
futbolchilari ayyorlik yo‘liga o‘tishib, to‘pni uzoqqa ataylab tepib 
yuborishdi. To‘pni qaytarib olib kelguncha esa vaqt tugadi. Penalti 
ham amalga oshirilmadi. Yana norozilik. Angliya futboli rahbarla-
rining Kengashi bu safar qoidaga “Penalti tepilmaguncha o‘yin tu-
gamasligi kerak”, – degan qo‘shimcha kiritdi. U paytlarda penalti-
lar tepish texnologiyasi hozirgilardan tubdan farq qilardi. Amalda 
esa jarima maydonchasi va 11 metrlik belgi oradan 11 yil o‘tgach, 
ya’ni 1902-yili joriy qilindi. Endi asosiy gapga kelsak, 11 metrlik jari-
mana to‘pi tepishni irlandiyalik Jon Penalti kashf qilgandi. O‘shan-
dan buyon mazkur jarima to‘pi Jonning familiyasi bilan ataladi. 

---

247
FUTBOL FALSAFASI
AGAR FUTBOLCHI 
BO‘LMAGANIDA...