Fuqarolik jamiyati qurilishida qonun ustuvorligi tamoyilining

Tashqi vazifasi o’z aholisini tashqi hujumlardan himoya qilish.

Forobiy urushlarning ikki xilini aytadi:

1. Adolatli urushlar (Adolatsiz urushga qarshi olib boriladi).

2. Adolatsiz urushlar (Bosqinchilik urushlari).

Forobiy davlat shakli masalasiga ham to’xtaladi. Taxt otadan bolaga meros bo’lib o’tishini

qoralaydi.  Davlat  boshlig’i  o’z  lavozimiga  mansub  bo’lgan  shaxs  bo’lishini  yoqlaydi.  Uning

fikricha,  davlat  boshlig’i har  tomonlama  yetuk  bo’lishi  kerak.  Forobiy  ana  shu  yakka hokimlik

to’g’risida  gapirar  ekan,  uning  oldiga  12  talabni  qo’yadi.  Bular:  1)  to’rt  muchali  sog’lom;  2)

nozik farosatli; 3) xotirali; 4) zehni o’tkir, zukko; 5) fikri tiniq, so’zlari chiroyli; 6)mahrifatli; 7)

tamoq,  ichimlik,  ayollarga  nisbatan  ochofat  bo’lmasligi;  8) haqiqatgo’y;  9)  nomusli,  oriyatli,

oliyhimmat  bo’lishi;  10)  boylikka  qiziqmaydigan;  11)  adolatparvar;  12)  botir, ya’ni qo’rqoqlik

va hadiksrashdan xoli bo’lishi darkor. Forobiy mana shu barcha xislatlarning bir odamda bo’lishi

qiyin,  bunday  tug’ma  qobiliyat  kamdan  kam  odamlarda  uchraydi  va  ular  nodir  insonlardir.

Barkamol inson topilmay qolsa, unda yuqoridagi fazilatlardan 6 yoki 5 tasi kamol topgan inson

ham  aql  va  zakovatda  benazirligi  tufayli  fozillar  shahriga  rahbarlik  qila  oladi,  deydi.  Fozillar

shahrida bunday odam yo’q bo’lganda ana shu imom yoki uning izdoshlari chiqargan qonun va

tartiblarga amal qilinadi. Avvalgi imom o’rniga kelgan keyingi rahbarda ham yuqorida aytilgan

7

Mustaqillik: Izoҳli ilmiy-ommabop lug’at. – T.: SHarq, 1998. – 225-b.

8

Abu Nasr Forobiy.  Fozil  odamlar shaҳri. T.:A.Қodiriy nomidagi «Meros» nashriyoti, 1993, 186-bet.

---

32

xislatlar yoshlikdan shakllangan bo’lishi lozim. Keyingi imomda yana 6 ta fazilat hosil qilinishi

zarur: 1) donishmandlik; 2) kuchli xotira; 3) yangi qonunlarni ixtiro qilish; 4) vaziyatni tez ilg’ab

oladigan;  5)  notiqlik;  6) harbiy  ishlarga  mohirlik,  rahbarlik  qilish.  SHu  xislatlarga  ega  bo’lgan

shaxs topilmasa, 2 kishi birlashib fozil shaharga rahbarlik qilishi lozim, deydi.

Hozirgi davr ijtimoiy-siyosiy fanlarida «inson» deganda  Yerda yashayotgan mavjudot

turlaridan

biri

tushuniladi.

Inson

alohida olingan tur (Nomo  sa’iens) vakilini ifodalovchi

umumiy tushunchadir. Inson, umuman zotning yig’iq obrazi sifatida bioijtimoiy mavjudot bo’lib,

u bir vaqtning o’zida ham tabiatga, ham ijtimoiy hayotga mansubdir.