Фуқаролик ҳуқуқи тушунчаси, томйиллари, тизими ва предмети

Фуқаролик ҳуқуқи тушунчаси тамойиллари тизими ва предмети

Режа:

• Фуқаролик ҳуқуқи тушунчаси ва предмети.
• Фуқаролик ҳуқуқи манбалари.
• Фуқаролик қонунларининг вақт, ҳудуд ва шахслар бўйича амалда бўлиши.
• Фуқаролик ҳуқуқий муносабатлар.
• Фуқаролик ҳуқуқий муносабатлари субъектлари ва объектлари.
• Фуқаролик ҳуқуқ ва бурчларининг вужудга келиш асослари.

Фуқаролик ҳуқуқи тушунчаси ва предмети
Фуқаролик ҳуқуқи товар-пул муносабатларини ва томонларнинг (қатнашчиларнинг) тенглиги асосланган бошқа муносабатларни, шунингдек мулкий муносабатлар билан боғлиқ бўлган шахсий номулкий муносабатларни тартибга соладиган ҳуқуқий нормалар мажмуидан иборат.
Фуқаролик ҳуқуқи фуқароларнинг маиший, савдо-сотиқ, коммунал, транспорт хизмати кўрсатиш соҳасидаги муносабатларини тартибга солиб туради. Кўпгина холларда инсон ўзининг ижтимоий фаолиятида, хусусан касаба уюшмаси ишида, халқ маслаҳатчиси бўлиб иштирок этишда фуқаролик ҳуқуқи билан тўқнашади.

Мулкий муносабатларнинг биринчи гуруҳига мулкка эгалик қилиш, фойдаланиш ва уни тасарруф этиш соҳасидаги муносабатлар киради. Мулкий муносабатларнинг иккинчи гуруҳига кўпдан-кўп шарнома муносабатлари (мол етказиб бериш шартномаси, пудрат шартномаси, юкларни ташиш шартномаси) киради.

Мулкий муносабатларнинг биринчи гуруҳига мулкка эгалик қилиш, фойдаланиш ва уни тасарруф этиш соҳасидаги муносабатлар киради. Мулкий муносабатларнинг иккинчи гуруҳига кўпдан-кўп шарнома муносабатлари (мол етказиб бериш шартномаси, пудрат шартномаси, юкларни ташиш шартномаси) киради.

Бироқ бу муносабатлар шартнома асосида пайдо бўлмаслиги ҳам мумкин. Хусусан етказилган зарарнинг ўрнини қоплашда, асоссиз равишда қўлга киритилган ёки сақланган мол-мулкни қайтариб беришда, мерос мулкнинг меросхўрга ўтишида шундай муносабатлар вужудга келиши мумкин.

Шахсий номулкий муносабатлар мулкий муносабатлардан шу билан фарқ қиладики, улар қиймат билан ифодаланмайди, шахс билан чамбарчас боғлиқ. Шахсий номулкий муносабатлар фуқаролар ўртасида ҳам, шунингдек корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар ўртасида ҳам келиб чиқиши мумкин.