Fransiya (fransuzcha talaffuzi: [fʁɑ̃s] ), rasmiy nomi Fransiya Respublikasi

Maydon
• Butun
547,030 km
2
(
48-oʻrin
)
• Suv (%)
0.86 (
2015
)
[2]
Aholi
• 2019-yilgi roʻyxat
67 413 000
[3]
(
20-oʻrin
)
• 
Zichlik
116/km
2
YIM
 (
XQT
)
2019-yil roʻyxati
• Butun
$3.232 trillion
[4]
(
9-oʻrin
)
• Jon boshiga
$49 492
[4]
(24-oʻrin)
YIM
 (nominal)
2021-yil roʻyxati
• Jon boshiga
$44 995
[4]
(24-oʻrin)
Pul birligi
Yevro
(€) (
EUR
)
Vaqt mintaqasi
UTC
+1
• Yoz (
DST
)
UTC
+2
Qisqartma
FR
Telefon prefiksi
33
Internet domeni
.fr
Davlat tuzumi
Tabiati

---

Fransiya tomonida 3298 m ga (Vinmal) yetadi. Fransiyada foydali qazilmalardan ko'mir, temir
rudasi, uran, tabiiy gaz, volfram va surma, talk xomashyosi, qoʻrgʻoshin, oltingugurt va rux bor.
Neft va gaz juda kam miqdorda.
Iqlimi asosan uch xil: okean, kontinental va dengiz iqlimi. Fransiya iqlimi qishloq xoʻjaligi uchun
qulay. Mamlakatning koʻp qismida okean iqlimi. Gʻarb va shimolida Atlantika okeanidan nam havo
oqimi kelib, mo'tadil iqlimni hosil qiladi: yozda salqin, qishda iliq. Yil boʻyi yomgʻir yogʻib turadi.
Oʻrta dengiz sohillari, Yura, Rona pasttekisliklari va Korsikaning iqlimi subtropik. U yerlarda qish
iliq, yoz esa quruq va issiq. Sharq va shimoli-sharqdagi tekislik hamda pasttekisliklarda yanvar -
fevralda oʻrtacha temperatura 13°, gʻarb va janubi-gʻarbda 5—7°, mamlakat janubida 8—10°. Iyul
va avgustda tekisliklarda 16—18°, shimolida 20—22°, janubi-gʻarbda 23—24". Yillik yogʻinning
eng ko'pi (1500-2000 mm) 
Alp
, Vogez, Sevenn va Pirenei togʻlarining gʻarbiy qismiga toʻgʻri
keladi. Yirik daryolari: Luara, Rona, Sena, Garonna.Mamlakat sharqida Reyn daryosining bir qismi
oʻtgan. Fransiyada koʻl kam, Jeneva koʻlining koʻp qismi Shveysariya hududida joylashgan.
Tuprogʻi qoʻngʻir oʻrmon tuproqlari, shoʻrxok kulrang, chimli kulrang, qoʻngʻir rendzin, kulrang
hamda „terra rossa“ deb ataluvchi qizil tuproqlardan iborat. Oʻrmonlar mamlakat hududining
20 % ni tashkil etadi. Shimolda keng bargli o'rmonlar (dub, qayin, shumtol), Oʻrta dengiz sohilida
dub va qaragʻay o'sadi. Hayvonot dunyosi: sut emizuvchilardan yovvoyi oʻrmon mushugi, tulki,
boʻrsiq, bugʻu, kiyik, toʻngʻiz, olmaxon, quyon; togʻ tepalarida togʻ echkisi, olmaxon, alp sugʻuri,
qora echki uchraydi. Qushlardan kaklik, bulduruq, loyxo'rak, yakantovuq, olaqargʻa, qorayaloq,
chumchuq, kaptar, burgut, janubda qizil gʻoz yashaydi. Daryolarda turli baliq
lar bor. Mamlakat hududining 10 % himoya ostiga olingan. Ular: milliy bogʻ (Ekren, Sevenn va
boshqalar), hududiy milliy bogʻ va kichik tabiiy qoʻriqxonalar. Koʻp qoʻriqxonalar togʻlarda
joylashgan (Alpdagi Vanuaz va Pelvu milliy bogʻlari, Pireneydagi Neuvyel qoʻriqxonasi).
Aholisining 90 % dan koʻproga fransuzlar; shuningdek, elzas va lotaring, katalon, breton, flamand
va basklar ham yashaydi. 3,5 mln. muhojir (jazoir, portugal, italyan, ispan, arman va boshqalar) bor.
4 mln. musulmon istiqomat qiladi. Rasmiy tili — fransuz tili. Bundan tashqari, bir qancha mahalliy
shevalar ham mavjud. Shahar aholisi 73 %. Aholining 80 % xristian (katolik), 5 % ga yaqini
musulmon, 2 % protestant, 1 % yahudiy. Yirik shaharlari: Parij, Marsel, Lion, Tuluza, Nitssa, Nant,
Strasburg, Bordo, Monpelye, Lill.
Aholisi
Tarixi

---

Fransiya hududida odam juda kddim zamondan, taxminan 1 mln.-yildan buyen yashab keladi.
Miloddan avvalgi 6—5-asrlarda Fransiya hududining deyarli barcha qismida kelt qabilalari
(rimliklar ularni gallar, mamlakatni Galliya deb atashgan) yashagan. Miloddan avvalgi 2-asr oxiri —
1-asr Urtalarida Galliyani rimliklar bosib oldi. Milodiy 2—4-asrlarda aholi oʻrtasida xristianlik
tarqaldi, romanlashtirish natijasida lotin tili kelt tillarini siqib chiqardi. 3—6-asrlarda Galliyani
german qabilalari (vestgotlar, burgundlar, franklar) bosib olib, uning xududida bir qancha
davlatlarni tashkil qildi. Ular orasida eng kattasi Frank davlati edi („Fransiya“ franklar nomidan
kelib chiqqan). Karolinglar imperiyasining parchalanishi (843) natijasida Gʻarbiy Frank qirolligi
tashkil topdi. Shu davrdan Fransiya mustaqil davlat boʻlib qoldi. 10-asrdan mamlakat „Fransiya“
deb atala boshladi. 
1302
-yil dastlabki Bosh shtatlar chaqirilib, tabaqali monarxiya oʻrnatildi.
Fransiya bilan Angliya urtasida boʻlgan Yuz yillik urush (
1337
—
1453
) natijasida ishlab chiqarish
va savdo keskin kamaydi, xalq ommasining ahvoli ogʻirlashib, Jakeriya (
1358
) va xalq
qoʻzgʻolonlari boʻlib oʻtdi. 15-asr 2yarmida Fransiya iqtisodiyoti astasekin qayta tiklandi, qirol
hokimiyati mustahkamlandi. 16— 17-asrlardan iqtisodiy rivojlanish davri boshlandi. Fransiya
qirollari Gʻarbiy 
Yevropada
oʻz siyosiy taʼsirini oʻrnatishga uringan Gabsburglar bilan uzoq muddat
kurash olib bordilar (qarang 
Oʻttiz yillik urush
). 17-asrga kelib Fransiya mustamlakachilik
siyosatini boshladi: Amerika (Kanada, VestIndiya) va Hindistonning bir qismini bosib oldi. 17-
asrning 2yarmida Fransiya Gʻarbiy 
Yevropaning
eng kuchli davlatiga aylandi. Ammo 
Ispaniya
merosi uchun boʻlib oʻtgan urush (
1701
— 
1714
) va nihoyat Yetti-yillik urush (
1756
—
1763
)
natijasida Fransiyaning Shimoliy 
Amerika
(
Kanada
va boshqalar) hamda Hindistondagi deyarli
barcha mustamlakalari Angliyaga oʻtdi. 16— 17-asrlarda fransuz millati shakllandi, shimoliy
fransuz tili yagona til sifatida keng tarqaddi. 18-asr oxirida oʻtgan Buyuk fransuz inqilobi
natijasida, ayniqsa, uning choʻqqisi boʻlgan yakobinchilar diktaturasi davrida absolyutizm
munosabatlari yemirildi. Yangi saylangan Milliy konvent 
1792
-yil 22-sentabrda Fransiyada
respublika tuzumini oʻrnatdi. Konvent 
1793
-yil 
24-iyunda
demokratik konstitutsiyani qabul qildi.
Aksilinqilobiy termidor Konvent (
1794
—
1795
) va Direktoriya rejimi (
1795
—
1799
) dan soʻng
Napoleon I Bonapartning Birinchi imperiya shaklidagi harbiy diktaturasi (dastlab konsullik, 
1804
-
yildan imperiya) urnatiddi. Napoleon davrida Fransiya kupgina bosqinchilik urushlarini olib bordi,