Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

 
Nаzоrаt uchun sаvоllаr: 
1.
Flоtаtsiya usulidа bоyitishning mоhiyati nimаdаn ibоrаt? 
2.
Flоtаtsiya jаrаyonidа muhit rеgulyatоrlаrining vаzifаsi nimаdаn 
ibоrаt? 
3.
Flоtаtsiya jаrаyonining tехnоlоgik ko‘rsаtkichlаrigа nimаlаr 
kirаdi? 
4.
Minеrаl zаrrа yuzаsining ho‘llаnishi dеgаndа nimа tushunilаdi? 
5.
Sеlеktiv flоtаtsiya sхеmаsi dеb nimаgа аytilаdi? 
 
 
3.13. Flotatsiyada qo‘llaniladigan yordamchi dastgohlar 
 
Bo‘tanani flotatsiyalashdan oldin reagent bilan uzoq vaqt 
aralashtirish, aeratsiyalash zarurati bo‘lganda bo‘tanani tayyorlash uchun 
aeratsiyalovchi uskuna, kontaktli chanlar o‘rnatiladi. 
Kontaktli chanlar (41-rasm) bo‘tanani reagent bilan aralashtirish 
uchun mo‘ljallangan. Ular silindrsimon idish 4 va uning markazida 
aylanuvchi val 2 ga o‘rnatilgan aralashtirgich 7 dan tashkil topgan. Val 
bo‘tanani sirkulyatsiyalash uchun teshiklar 6 ga ega quvur 3 ga joylashgan 
bo‘lib, bo‘tana hajmi bo‘ylab reagentlarning bir tekis taqsimlanishini 
ta’minlaydi. Dastlabki bo‘tana quvur 1 orqali markaziy quvurning yuqori 
qismiga va keyin aralashtirgichga tushadi, flotatsiyalanishga tayyor 
bo’lgan bo‘tana sliv quvuri 5 orqali chiqariladi. 
Bo’tananing bir xilligi va flotatsiyalashga tayyorligi darajasi 
bo‘tanani kontaktli chanda aralashtirish vaqti va jadalligi bilan belgilanadi. 
Kontaktli chanda bo‘tanani aralashtirish uchun talab qilinadigan vaqt 
uning hajmi V, (m
3
) ni aniqlaydi va quyidagi formula bo‘yicha 
hisoblanadi: 
V=Q(l/δ
T
+R)t/60. 

---

131 
bu yerda Q – unumdorlik, t/s; δ
T
– qattiq mahsulot zichligi, t/m
3
; R 
– bo‘tana zichligi (S:Q); t – kerakli aloqa vaqti, min, reagentning 
minerallar yuzasi bilan o‘zaro ta’sirlashish jarayonining zarur bo‘lgan 
davomiyligi bilan belgilanadi. Ko‘mir bo‘tanasi uchun u bo‘tanadagi 
qattiqlikning miqdori 35-40% bo‘lganda 1-2 min ni, 20% % bo‘lganda 3-4 
min ni tashkil qiladi. Rudali bo‘tanalar uchun u 1 dan 60 min gacha 
o'zgarishi mumkin. Bunda chanlarning hajmi 0,3 dan 47 m
3
gacha 
o‘zgaradi. 
41-rasm
. Kontaktli chan 
Suvda qiyin eriydigan reagentlar qo‘llanilganda, dag‘al donador 
bo‘tanani flotatsiyalashga tayyorlashda, minerallar yuzasini zararli 
moddalar yoki reagentlardan tozalash zarurati bo‘lganda aralashtirish 
jadalligi ortadi.
 
Rangli metallarning sulfidli rudalarini flotatsiyaga tayyorlash 
jarayonida bo‘tanani aeratsiyalash mexanik flotatsiya mashinalarining 
birinchi kameralarida yoki turli xil tuzilishdagi mexanik, pnevmomexanik 
mashinalarga o‘xshash maxsus aeratsiyalovchi mono kameralarda amalga 
oshiriladi. 

---

132 
42-rasm
. Bo’tanani flotatsiyalashga tayyorlash uchun uskuna «Kaskad» 
«Kaskad» bo‘tanani tayyorlash uskunasi (42-rasm) ko‘mir 
bo‘tanasini flotatsiya qilishda flotatsiya jarayoniga keladigan barcha 
loyqalarni jamlash uchun keng qo‘llaniladi, bunda aerozol shaklida 
beriladigan reagentlar bilan bo‘tanani jadal aralashtiriladi va flotatsiya 
mashinalariga teng taqsimladi. 
Barcha kiruvchi bo‘tana oqimlari aralashtirgich 8 ga yo‘naltiriladi, 
unda quvurlar 9 ning tangensial ulanishi tufayli oqimlarni aralashtirishni 
ta‘minlaydigan girdob hosil bo‘ladi. Aralashtirgichdan bo‘tana konus 
teshiklar 10 orqali oqib chiqadi va girdobsimon oqim shaklida 
shtamplangan panjara 11 ning yuqori qismiga berilib, uning yuzasiga 
tarqaladi va teshiklari orqali kolonna 12 ning pastki qismiga tushadi. 

---

133 
Reagentlar dozator 4 dan aerozolni tayyorlash uchun tasmali uzatma 
6 orqali aylanma harakatni elektr yuritgich 7 dan oluvchi tez aylanuvchi 
ventilyator-rotorli uskunaga kiradi
Havo oqimi va rotorning mexanik ta‘siri ostida hosil bo‘gan 
reagentlar aerozoli filtr 3 dan o‘tadi reaktivlar trubadan o‘tib panjara 11 
ostidagi kolonna 12 ga quvur 1 orqali bo‘tana oqimiga qarshi oqimda 
quyiladi, bu esa reagentlarni bo‘tana hajmi bo‘yicha teng ravishda 
taqsimlanishini ta’minlaydi. Panjarani tozalash uchun teshik 13 mavjud. 
Kolonnaning pastki qismiga yo’nalgan bo‘tana reagentlar bilan jalyuzli 
panjara 14 orqali o‘tadi, u yerda qo‘shimcha aralashadi va aralashtirgich 
17 ga tushadi. 
Kolonnaning pastki qismi bo‘tanani bo‘lib beruvchi bo‘lib, yon 
devorlarida teshiklar 19 mavjud. Devorlariga aylanma tutgich 16 va 
tutqichlar 2 bilan sliv uchun qutilar 15 biriktirilgan. Sliv kolonnadan sliv 
qutisi orqali tushuvchi tayyor bo‘tana oqimi tezligini sozlash uchun 
qutilariga tutib turuvchi klapanlar 18 biriktirilgan. «Kaskad» uskunasining 
unumdorligi 8000 m
3
/s bo‘lganda klapanlarning maksimal soni 8 tani 
tashkil qiladi.