Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

 
Boyitma sifatiga qo‘yiladigan talablar 
konditsiyalar 
deyiladi va 
ularni 
berilgan 
foydali 
qazilmaning 
xususiyatlari 
va 
boyitish 

---

6 
imkoniyatlarini hisobga olgan holda belgilanadi. Boyitish texnikasining 
zamonaviy holatida erishish mumkin bo‘lmagan konditsiyalarni o‘rnatish 
mumkin emas. Qimmatbaho komponent miqdorining quyi chegarasiga, 
hamda zararli qo‘shimchalar miqdorining yuqori chegarasiga, shuningdek 
boyitmaning yirikligi va namligiga ham konditsiyalar belgilanadi. 
 
Minerallar haqida tushuncha.
Respublikamiz xalq xo‘jaligida 
mineral xomashyolarning turli ko‘rinishlari katta miqdorda qo‘llaniladi. 
Hozirgi paytda sanoat va qishloq xo‘jalik mahsulotlari ishlab chiqarish 
uchun mineral xomashyoning 200 dan ortiq turi ishlatilmoqda. 
Mavjud texnika-iqtisodiy sharoitda xalq xo‘jaligida yetarli samara 
bilan ishlatilishi mumkin bo‘lgan tabiiy mineral moddalar foydali 
qazilmalar deyiladi. Ular tabiiy holda va tegishli ravishda qayta ishlangan 
holda ishlatilishi mumkin. 
Sifat va miqdor jihatidan xalq xo‘jaligida ishlatishga yaroqli yer 
qa’ridagi mineral moddalarning to‘plangan joyi foydali qazilma konlari 
deyiladi. 
Mavjud texnik sharoitda qazib olinishi maqsadga muvofiq konlar 
sanoat konlari deyiladi. Foydali qazilmani qazib olish va boyitish texnikasi 
o‘sishi bilan sanoat konlari hisoblanmagan konlar ham sanoat konlari 
kategoriyasiga o‘tishi mumkin [1]. 
Muhim ahamiyatga ega foydali qazilmalar sanoat tarmog‘ida 
ishlatilishiga qarab 3 ta asosiy guruhga bo‘linadi: rudali, noruda va 
yonilg‘i. 
Metall yoki uning birikmalarini ajratib olish texnologik jihatdan 
mumkin va iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq minerallar agregati ruda 
deyiladi. Masalan, temir, marganes, rux, molibden, volfram va h.k. 
rudalari. 
Mineral xomashyoning sifatiga qarab rudalar boy (yuqori navli), 
oddiy (o‘rtacha sifatli) va kambag‘al (past navli) rudalarga bo‘linadi [1]. 
Tabiiy kimyoviy reaksiyalar asosida hosil bo‘lgan tabiiy kimyoviy 
birikmalar minerallar deyiladi. Minerallar kimyoviy tarkibiga qarab 
sinflarga bo‘linadi, ularning asosiylariga quyidagilar kiradi:

---

7