Mavzu:Hujayra Apoptozi REJA: 1. Apoptozning nekrozdan farqi 2. Apoptozning nimaligi 3. Apoptozni organizimdagi ahamyati 4. Apoptoz embirional rivojlanishning bir qismi
Apoptoz- hujayraning dasturlashtirilgan òlimidir.
Apoptoz bu rejalashtirilgan òlim yoki ,,hujayraning òz joniga qasd qilishi"dir.Bu hujayralar shikastlanish tufayli nobud bòladigan nekrozdan farq qiladi
Apoptozi- bu keraksiz hujayraning tarkibiy qismlari immun hujayralar tomonidan yiģish uchun mayda membirana qadaqlariga òraladigan tartibli jarayon
Apotoz òz òzidangina emas balki boshqa immun hujayralari tomonidan xam òldirilishi mumkin
Apoptoz bu rejalashtirilgan òlim yoki ,,hujayraning òz joniga qasd qilishi"dir.Bu hujayralar shikastlanish tufayli nobud bòladigan nekrozdan farq qiladi.
Apoptozi- bu keraksiz hujayraning tarkibiy qismlari immun hujayralar tomonidan yiģish uchun mayda membirana qadaqlariga òraladigan tartibli jarayon
Apotoz òz òzidangina emas balki boshqa immun hujayralari tomonidan xam òldirilishi mumkin
Apoptoz rivojlanish jarayonida (ortiqcha) hujayralarni yòq qilish xavf tuģdirish mumkin bòlgan saraton va virus bilan infeksiyalangan hujayralardan organizimni tozalash va odam tanasida muvozanatni taminlash vazifasini bajaradi.Agar biz uni luģaviy manosiga etibor beradigan bòlsak apoptozikki qisimdan tuzulgan ,,Apo-uzoqqa,nariga" ,,ptos-tushshush"degan manoni bildiradi yani uzoqqa tushush degan manolardi bildiradi.Apoptozni hujayrada kòradigan bòlsak u rejalashtirilgan òlim demakdir bu jarayonda hujayra nobud bòladi lekin bu jarayon hujayra uchun normal holat hisoblanadi
Apoptoz rivojlanish jarayonida (ortiqcha) hujayralarni yòq qilish xavf tuģdirish mumkin bòlgan saraton va virus bilan infeksiyalangan hujayralardan organizimni tozalash va odam tanasida muvozanatni taminlash vazifasini bajaradi.Agar biz uni luģaviy manosiga etibor beradigan bòlsak apoptozikki qisimdan tuzulgan ,,Apo-uzoqqa,nariga" ,,ptos-tushshush"degan manoni bildiradi yani uzoqqa tushush degan manolardi bildiradi.Apoptozni hujayrada kòradigan bòlsak u rejalashtirilgan òlim demakdir bu jarayonda hujayra nobud bòladi lekin bu jarayon hujayra uchun normal holat hisoblanadi
Olimlar opotozni òrganayotganda uni daraxt bargiga òxshashadi daraxt barglari kuzda tòkilib ketadi va baxorda yangisi chiqadi. opotozda xam xuddi shunday hujayralar kamayishini taminlanadi Agar hujayralar kamaymasa hujayralar kòpayib ketib saraton kabi kasalliklar kelib chiqadi Soģlom hujayra ikki xil yòl bilan nobud bòladi birinchisi tartibli ikkinchisi tartibsiz Tartibsiz nobud bòlishda hujayra portlash yòli bilan kechadi bunda hujayralar portlab undagi organoidlar xam parchalanib ketadi bundagi zararlangan hujayra qolgan hujayralarni xam zararlaahi mumkin bu huddiki chiqindini aralashtirib tashlaganga òxshaydi bunda hujayra tashqi tasir natijasida portlaydi yani nekrozga uchraydi va bunda hujayralarning portlashi nekroz deyiladi
Tartiblida esa boshqacha yòl bilan kechadi yani hujayra apoptosi orqali hujayra nobud bòladi va bunda hujayra boshqa hujayralarga zarar bermaydi undagi organoidlar xam ichkarida nobud bòldi apoptoz xolatda hujayra òzidagi biror kamchilikni sezsa òzini òzi yòq qiladi bundagi organoidlar xam nekroz holatidagi organoidlardan farqli òlaroq boshqa hujayralar uchun hom ashyo bòlishi mumkin bu huddi chiqindini qayta ishlashdek gap hisoblanadi Hujayralar faqatgina òz ozini emas balki ularni boshqa hujayralar yani immunnitit hujayralari xam opoptosi orqali yòq qilishi mumkin bunda bir hujayra ichida kamchillik sezilsa shu hujayrani nobud qilish uchun unga biror oqsil biriktirib yoki òzi tòģridan tòģri nobud qilishi mumkin
Siz tanamizdagi hujayralarning nobud bòlish noxuah jarayon deb òylashingiz mumkin kòp jihatdan bu tòģri shikastlanish tufayli hujayralarning nobud bòlishi albatta yomon ( misol uchun zararli kimyoviy vositalardan) lekin tanamizdagi hujayralarning tasodifiy tartibda emas balki oldindan rivojlantirilgan tartibda òlim topish muhim ahamyatga ega. Masalan barmoqlaringizning tuzilishini diqqat bilan kuzatganmisiz aniqlanishicha embirional davrda barmoqlar orasida hujayralar rejalashtirilgan òlimga uchraydi bundan bòlak baqa yetilish davrida dumini tashlab it baliqdan qurbaqaga aylanishi bizga maktab darsliklaridanoq malum bu xodisa xam apoptos yoli bilan qurbaqadagi dumning hujayralari òlishi orqali kechadi
Bu barmoqlarda apoptoziyanig kechishi kòrsatilgan agarda apoptatsiya bòlmaganda xaliyam barmoq emas suzgich bilan yurgan bòlar edik yoki u bòlmagan da qurbaqalar dum bilan sakrab yurgan bòlardi albatta bular juda noqulay
Bu barmoqlarda apoptoziyanig kechishi kòrsatilgan agarda apoptatsiya bòlmaganda xaliyam barmoq emas suzgich bilan yurgan bòlar edik yoki u bòlmagan da qurbaqalar dum bilan sakrab yurgan bòlardi albatta bular juda noqulay
Apoptoz embirional rivojlanish davirdan boshlanadi biz embirionnig xar xaftasida embirion òzgarib borishini bilamiz uni shakli òzgarishi asosan apotoz bilan boģliq Kòp organizimlarda rejalashtirilgan apoptoz hujayra òlimi normal rivojlanishning bir qismi bòladi Ayrim xollarda rivojlanish aniq tarzda sodir bòladi:c.elegans chuvalchangida 131 ta hujayra apoptoz orqali nobud bòladi chunki hujayra bitta hujayradan kattalashib voyaga yetadi (va biz buni qaysi hujayradanligini aniq bilamiz)
Yana shuni aytish kerakki Xamma hujayralar xam apoptoziyaga uchramaydi masalan teri hujayralari ular tez tez yangilanib turgani bilan apoptoziyaga misol bòla olmaydi
