|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BE NOMIDAGI
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI IQTISODIYOT FAKULTETI SIRTQI TA’LIM
“IQTISODIYOT” (TARMOQLAR VA SOHALAR BO’YICHA) ta’lim yo’nalishi sirtqi bo’limi 2-kurs (o’zbek) B guruhi
MAKROIQTISODIYOT fanidan
KURS ISHI
MAVZU: To’lov balansini moliyalashtirish usullari
Ro’yxatga olindi: _______________
TOPSHIRDI: ___________________
TEKSHIRDI: ___________________
TOSHKENT 2021
KIRISH
I – BOB. TO’LOV BALANSINING MOHIYATI
1.1. To’lov balansining mohiyati va tarkibi...............................................
1.2. Makroiqtisodiy modellarda to’lov balansining ahamiyati..................
1.3. To’lov balansi muvozanatini ta’minlash……………………………
II – BOB. TO’LOV BALANSINI MOLIYALASHTIRISH
2.1. Moliyalashtirish ahamiyati.................................................................
2.2. To’lov balansini moliyalashtirish usullari..........................................
XULOSA......................................................................................................
FOYDАLАNILGАN АDАBIYOTLАR ROʼYXАTI..................................
KIRISH
Davlat tomonidan tartibga solishning asosiy obyektlaridan biri sifatida to'lov balansi, mamlakatning boshqa davlatlar bilan munosabatlarini tavsiflaydi. Bu quyidagi sabablarga bog'liq.
Birinchidan, to'lov balansi o'z-o'zidan nomutanosib bo'lib, ayrim mamlakatlarda uzoq va katta tanqislikda, boshqalarda ortiqcha profitsitda namoyon bo'ladi. Xalqaro hisob-kitoblar balansining beqarorligi valyuta kursi dinamikasiga, kapital migratsiyasiga va iqtisodiyot holatiga ta'sir qiladi. Masalan, joriy hisobot defitsitini milliy valyuta bilan qoplash orqali Qo'shma Shtatlar inflyatsiyani boshqa mamlakatlarga eksport qilishda o'z hissasini qo'shdi, xalqaro muomalada dollarlarning ortiqcha miqdorini yaratdi va bu 1970-yillarning o'rtalarida Bretton-Vuds tizimiga putur etkazdi.
Ikkinchidan, oltin standart bekor qilingandan so'ng, XX asrning 30-yillarida. narxlarni tartibga solish orqali to'lov balansini tenglashtirishning o'z-o'zidan paydo bo'ladigan mexanizmi nihoyatda sust bo’ldi. Shuning uchun to'lov balansini tenglashtirish hukumatning maqsadli choralarini talab qiladi.
Uchinchidan, iqtisodiy aloqalarning globallashuvi sharoitida iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish tizimida to'lov balansining ahamiyati oshdi. Uni muvozanatlashtirish vazifasi iqtisodiy o'sish sur'atlarini ta'minlash, inflyatsiya va ishsizlikni jilovlash bilan birga davlat iqtisodiy siyosatining asosiy vazifalaridan biridir.
To'lov balansining holati butun iqtisodiyot holatining ko'rsatkichidir va uning alohida davr holatidagi o'zgarishlar dinamikasi jamiyat iqtisodiy rivojlanishining asosiy tendentsiyalarini aks ettiradi va natijada davlat siyosati qarorlarini qabul qilish uchun asosiy ma'lumot manbai. Ochiq iqtisodiyot uchun to'lov balansining barqaror holati iqtisodiyotni rivojlantirishning ustuvor yo'nalishi sifatida qaralishi kerak.
Shuni ta'kidlash kerakki, to'lov balansi birinchi navbatda mamlakat tashqi iqtisodiy aloqalarining aksidir. To'lov balansini tartibga solish o'z-o'zidan maqsad emas, balki mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy siyosatining elementi sifatida ishlaydi, chunki milliy iqtisodiyotning ichki holatidan ajratilgan holda to'lov balansini barqarorlashtirishga urinish o'rtasidagi ziddiyatlarga olib kelishi mumkin iqtisodiy rivojlanishning ichki va tashqi maqsadlari va mamlakatdagi ichki vaziyatni yomonlashtirishi. Bu shuni anglatadiki, to'lov balansi holatini tahlil qilishga katta ta'sir ko'rsatilishi kerak. Ushbu muammoni adabiyotda o'rganish darajasi ancha yuqori. Biroq, mahalliy iqtisodiy fan va biznes matbuot tomonidan, bu alohida holatlar bundan mustasno, kuzatilmaydi. Ushbu manbalar ham ko'rib chiqilayotgan masalani tuzilishi, mantig'i va xususiyati bilan, ham tahlilni chuqurlashtirish darajasida sezilarli darajada farq qiladi.
To'lov balansini tartibga solishning moddiy asoslari quyidagilardan iborat:
davlat mulki, shu jumladan rasmiy oltin-valyuta zaxiralari;
davlat byudjeti orqali qayta taqsimlanadigan milliy daromad ulushining o'sishi (40-50% gacha);
kreditor, kafil, qarz oluvchi kapitalini eksport qiluvchi sifatida davlatning xalqaro iqtisodiy munosabatlarda bevosita ishtirok etishi;
tashqi iqtisodiy operatsiyalarni normativ hujjatlar va davlat nazorati organlari yordamida tartibga solish.
To‘lov balansini davlat tomonidan tartibga solish - bu davlatning to‘lov balansining asosiy moddalarini shakllantirishga, shuningdek mavjud balansni qoplashga qaratilgan iqtisodiy, shu jumladan valyuta, moliyaviy, pul-kredit tadbirlari majmuidir. To'lov balansini tartibga solish uchun eksportni rag'batlantirishga yoki tashqi iqtisodiy operatsiyalarni cheklashga qaratilgan turli xil arsenal mavjud, bu pul-iqtisodiy vaziyatga va mamlakatning xalqaro hisob-kitoblari holatiga bog'liq.
Ushbu kurs ishida iqtisodiy-huquqiy tahlil, taqqoslash, analitik tahlil va boshqa tadqiqot standartlaridan foylanildi.
1.1. To’lov balansining mohiyati va tarkibi
To’lov balansi — ma’lum davr mobaynida mamlakat rezidentlari va tashqi dunyo o’rtasida bo’ladigan bitimlar statistik qayd qilingan xujjatdir. U mamlakatning iqtisodiy aloqalarini aniq-lo’nda ifodalab pul-kredit, valyuta, byudjet-soliq, xalqaro savdo siyosatining hamda davlat qarzini boshqarish yo’nalishlarini tanlash uchun indikator vazifasini bajaradi.
Mamlakatning ma’lum vaqtdagi barcha xalqaro iqtisodiy faoliyati, shu jumladan, tashqi savdo, kapital va ishchi kuchi migratsiyasi ham to’lov balansida o’z aksini topadi. Har qanday tashqi iqtisodiy bitim valyuta ayirboshlash va valyuta operatsiyalari orqali amalga oshiriladi. Demak, mamlakatning jahon bozoridagi faoliyati natijalari pirovardida xorijiy valyuta tushumlari va xarajatlarida ifodalanadi. Shuning uchun ham to’lov balansini bir tomondan, chetdan keladigan barcha tushumlar, ikkinchi tomondan esa, chetga chiqariladigan barcha to’lovlar ko’rsatilgan hujjatdir deb qarash mumkin. Tushum faqat eksport yordamida ta’minlanishi mumkin. Aksincha, xorijiy tovarlarni va xizmatlarni sotib olish (import) uchun to’lovlar va xorijiy valyuta xarajatlari bilan bog’liq bo’ladi. Bunda tovar deganda ayirboshlanadigan har qanday narsa tushuniladi, ya’ni, u moddiy ne’mat, xizmat, ishchi kuchi, kapital va valyuta bo’lishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
