Foyda soligi Mamlakatimizda foyda soligining joriy etish zaririyati

Foyda solig’i. Mamlakatimizda foyda solig’ining Joriy etish zaririyati

Xursanova gulibonu mm-56i

REJA:

1. Foyda solig‘ining joriy qilishini, iqtisodiy mohiyati va ahamiyati. 2. Soliq to‘lovchilar tarkibi, soliq obyekti va soliq bazasi. 3. Jami daromadlar tarkibi, jami daromaddan chegirmalar. 4. Foyda solig‘i stavkalari. 5. Soliq hisobotlarini taqdim etish va soliqni byudjetga to‘lash.

1. Foyda solig‘ining joriy qilishini, iqtisodiy mohiyati va ahamiyati.

1995-yil 1-yanvardan boshlab soliqlarning rag‘batlantiruvchi rolini kuchaytirish maqsadida mamlakatimizda korxonalarning foydasidan olinadigan soliq joriy etildi. Shu bilan bir qatorda soliq to‘lovchilarning ayrim toifalari (tijorat banklari, sug‘urta tashkilotlari, tamosha-konsert faoliyatini olib boruvchi muassasalar, ko‘ngilochar o‘yinlarni tashkil etuvchi korxonalar, birja va boshqa shu kabi korxonalar) uchun daromad solig‘i va yalpi daromad solig‘ini to‘lash tartibi saqlab qolindi.

1. Foyda solig‘ining joriy qilishini, iqtisodiy mohiyati va ahamiyati.

• Iqtisodiy mohiyatiga ko’ra foyda solig‘i to’g’ri soliqlar tarkibiga kirib, u davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishda asosiy manbalardan biri hisoblanadi.
• Davlat byudjeti daromadlaridagi salmog‘i 2004-yilda 7,0 foizni tashkil etgani holda, 2006-yilda 5,4 foizni, 2018-yilda esa 4 foizni tashkil etgan, ya’ni tahlil etilgan 15 yil davomida ushbu ko‘rsatkich 2,2 barobarga kamaygan. Bu holat yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i stavkalarining mazkur yillarda pasayib borganligi bilan izohlanadi. Biroq, 2019-yilda foyda solig’ining salmog’i 11,6 foizli bandga ortgan va 15,6 foizni tashkil etgan. Bunday o’sish foyda solig’i to’lovchilarining keskin ortishi bilan izohlanadi.

2. Soliq to‘lovchilar tarkibi, soliq obyekti va soliq bazasi.

O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 294-moddasiga muvofiq quyidagilar foyda solig’ining soliq to’lovchilari deb e’tirof etiladi:

• - O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari bo’lgan yuridik shaxslar;
• - O’zbekiston Respublikasining norezidentlari bo’lgan yuridik shaxslar, shuningdek O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasalar orqali amalga oshiradigan, yuridik shaxs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmalari;
• - O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan daromadlar oluvchi O’zbekiston Respublikasi norezidentlari bo’lgan yuridik shaxslar;
• - soliq to’lovchilar konsolidatsiyalashgan guruhining mas’ul ishtirokchilari bo’lgan yuridik shaxslar;