Fotosintyez ekologiyasi

Suvning fotolizi. Fotosintezning dastlabki fotokimyoviy reaktsiyalaridan biri bu suv fotolizidir. Suvning yorug’lik energiyasi ta`sirida parchalanishi fotoliz deyiladi. Uning mavjudligini birinchi marta 1937 yilda R.Xill barglardan ajratib olingan xloroplastlarda aniqladi. SHuning uchun mazkur jarayon Xill reaktsiyasi deb ataladi. YA`ni ajratib olingan xloroplastlarga yorug’lik ta`sir etganda SO₂siz sharoitda ham kislorod ajratib chiqishi kursatiladi. (A-vodorod):

yorug’lik

2N₂ O + 2A ----------- 2A N₂ + O₂  xloroplast

Bu Xill reaktsiyasidan xloroplastlarning faollik darajasini aniqlashda foydalaniladi. Ajralib chiqayotgan molekulyar kislorodning manbasi suv ekanligini 1941 yilda A.P.Vinogradov va R.V.Teys izotoplar usulidan foydalanishi yo`li bilan tasdiqladilar. Havodagi umumiy kislorodning- O<sup>16</sup> - 99,75 % ni , O<sup>17</sup>- 0,0374% ni va O<sup>18</sup> -, 2039%ni tashkil etadi. SHu yilning o`zida amerikalik olimlar S.Rubin va M.Kamen N₂O va SO₂ larni og’ir izotop O¹⁸ bilan sintez qilish va fotosintez jarayonini kuzatish usuli bilan ajralib chiqayotgan kislorodning manbasi suv ekanligini yana bir marta tasdiqladilar.

Suvning parchalanishi natijasida kislorod ajralib chiqadi. Hosil bo`lgan vodorod protoni va elektroni aktseptorlar yordamida SO<sub>2</sub> ni uzlashtirish manbai bo`lib hisoblanadi. Bu jarayonda to`rt molekula suvning ishtirok etishini Kutyurin sxemasida yaqqol tasvirlangan.

Suvning fotoliz jarayoni ikkinchi fotosistemadagi reaktsiya markazida kechadi va bunga xlorofill molekulalari yutgan to`rt kvant sarflanadi. 4 N₂ O ---------- 4 HO + 4H⁺ +4e^-

4 ON ----------- 2H₂ O + O₂

-------------------------------------------------------------------------------

4 N₂ O ----------- O₂ + 4N⁺ +4e^- +2N₂ O

Vodorodning aktseptori NADF bo`lib, uning qaytarilishi xloroplastlardagi maxsus fermentlar ishtirokida amalga oshadi:

YOrug’lik

NADF +N₂ O ------------- NADF N₂ + 1 O₂

Xloroplast 2