Fotoenergetikada nanostrukturali yarimo‘tkazgich materiallar II xalqaro ilmiy anjumani

Fotoenergetikada nanostrukturali yarimo‘tkazgich materiallar

II xalqaro ilmiy anjumani 
 
19-20 noyabr 2021 yil 
485 
беришга йўл очади ҳамда ўтмишда яшаган буюк мутафаккир ва 
олимларимизнинг улкан мероси билан танишишга имкон беради.
Бундан кўринадики, умумтаълим ва академик лицейларнинг 
ўқувчиларига ўқитиладиган фанларнинг тарихига оид маълумотларни бериб 
бориш дарс жараёнини ўзлаштиришни осонлаштиради. Бу ишларни ташкил 
этишда биринчи навбатда янги таълим тизимида яратиладиган намунавий 
ўқув режа ва фан дастурларини такомиллаштириш масаласига алоҳида 
эътибор бериши керак.
Жумладан, физика фани ва унинг тарихини ўрганишда Абу Наср 
Форобий, Ар –Розий, ал-Киндий, Беруний, Ибн Сино, Умар Хайём, 
Абдураҳмон Хозин, Умар Чагминий, Насриддин ат-Тусий, Гиёсиддин 
Жамшид Коший, каби улуғ ватанлошларимизнинг фаолиятлари ғоят 
ибратлидир [3].
Мактаблар ва академик лицейларда синфдан ташқари машғулотларда 
ўқувчиларга Беруний ва Ибн Синонинг физика соҳасига қўшган хиссаларини 
ўргатиш масаласи, айниқса, муҳимдир. Физика фани чуқурлаштириб 
ўқитиладиган ихтисослашган мактабларда ҳамда академик лицейларда 
физика тўгараклари доимий ташкил этилади. Шунинг учун тўгарак режасини 
ҳар бир синфнинг кучига, болаларнинг қизиқишларига қараб намунавий фан 
дастуридаги мавзулардан четга чиқмаган ҳолда тузиши керак бўлади. Бунда, 
Ҳалқ таълими вазирлиги томонидан тавсия этган ўқув режа ва фан дастурида 
тавсия этилган адабиётлардан фойдаланади.
Ўрта мактабларда физика фанини ўқитишдаги фан дастурида 
“Механикадан 
бошланғич 
маълумотлар” 
6-синфда 
ўрганилиб, 
такрорланадиган материаллар қисқартирилиши ҳисобига “Механика курси” 
VШ синфга кўчирилган. 
Бунинг натижасида, “Механика курси”га етарли вақт ажратилиб 
назарий ва тарихий материаллар билан кенгроқ таништириш имконияти 
мавжуд.
Бу ўринда Беруний ва Ибн Синонинг материя, харакат, ўлчов 
бирликлари, тезлик, чизиқли ва бурчакли тезлик, оғирлик, солиштирма 
оғирлик, туташ идишлар, водопровод, булоқлар, фаввора, артезиан қудуқлар, 
бўшлиқ (вакуум), атмосфера босими, конвекция, суюқлик, заррачалар 
орасидаги тортишиш кучи, инерция, таъсир ва акс таъсир, жисмларнинг
эркин тушиши, оддий механик механизмлар каби жуда кўп мавзуларидан 
фойдаланиш мумкин. Қуйида улардан айрим намуналарни келтирамиз.
Ўқувчиларга физика фанини механика бўлимига тегишли материя 
мавзуси ҳақида тушунча берилганда Берунийнинг “Хиндистон” асаридаги 
ҳаракат-модданинг шаклини ўзгартурувчи сабаб эканлиги, материянинг 
бирламчи, руҳни иккиламчи эканлиги ҳақидаги фикрларини сўзлаб бериш 
ўринлидир.

---