Фонетик сатҳ бирликлари

tangens, ingliz tili, 

kongres.

 

q – chuqur til orqa, portlovchi undosh: qish, qush, qiz, qalam, quloq, bayroq, 

o‗toq, o‗roq. 

 

Ko‗p bo‗g‗inli so‗zlarga egalik affikslari qo‗shilganda q > g‗ ga o‗tadi: 

             O‗rtoq >  o‗rtog‗im, 

o‗roq > o‗rog‗i 

              qishloq > qishlog‗i, 

bayroq > bayrog‗i 

Ittifoq so‗zi bundan mustasno.  

                                                 

1

 

Тенишев Э.Р. Саларский язык. М: Вост.литер., 1963. –С.14.

 

---

 

75 

Bir  bo‗g‗inli  so‗zlarda  bunday  o‗zgarishlar  sezilmaydi.  Lekin  ayrim 

so‗zlarda, masalan, yoq (tomon) va yo‗q so‗zlarida q>g‗ ga o‗tadi.  

               Bir yog‗i uzumzor, bir yog‗i mevazor. 

               Bor-yo‗g‗idan ayrildi kabi. 

         X  –  fonemasi  chuqur  til  orqa  q  ning  spirantidir:  xabar,  xat,  xizmat,  xirmon, 

no‗xat, yaxshi. X fonemasi asosan o‗zlashgan so‗zlar tarkibida uchraydi. 

       g‗  –  chuqur  til  orqa,  spirant:  g‗azab,  g‗alaba,  g‗ayrat,  g‗o‗za,  tog‗,  bog‗, 

sog‗lom,  sog‗inch.  Bog‗,  tog‗  kabi  so‗zlarga  jo‗nalish  kelishigi  qo‗shimchasi 

qo‗shilganda, g‗ > q ga o‗tadi va yozuvda ham saqlanadi: 

 

     bog‗>boqqa 

 

     tog‗>toqqa  

H  –  sirg‗aluvchi,  bo‗g‗iz  tovush.  Havas,  hayot,  hazil,  hayvon,  mahkam, 

muhokama.