Folklorshunoslikka

ALPLIK  TIZIMI  -   epik  asar,  asosan  qahramonlik  dostonlari 
o‘zagida turuvchi,  shomonlik  tasawurlari  bilan  bogMiq  tizim.  Bu 
tizimga ko‘ra,  qahramon Alp  boMib tanilishi  uchun bir qancha bos- 
qichlarni  bosib  o‘tishi  zarur.  Bular:  1)  alpning tanlanishi;  2)  alplik 
«xasta»ligiga duch kelishi;  3)  qayta yaralishi (o‘lib-tirilishi).  Xuddi 
Alpomish  kabi  ko‘pgina  doston  qahramonlari  mana  shunday  bos- 
qichlarni  bosib o‘tib,  alp  ataladi va epos qahramoniga aylanadi. Al­
pomish,  G o'ro'g'li aynan ana shunday alp qahramonlar hisoblanadi. 
Dostondagi  “alplik  kasali”,  “alpning  qayta yaratilishi”  va  “alpning 
tan olinishi” bilan bog‘liq  syujet halqalari,  epos  syujetining  ilk qat- 
lamiga  taalluqli  bo‘lib,  bevosita  animistik  dunyoqarashlar  asosida
117
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

shakllangan hamda alplik tizimining tayanch bo‘g‘inlaridan hisobla- 
nadi.  Doston syujeti va talqinida alplik tizimining mavjudligi, uning 
qahramonlik eposiga mansubligini  aniqlashda tayanch mezonlardan 
hisoblanadi.