Fiziologiyasi va gigiyenasi

qo ‘zg'atnvchi sinaps­
orti potensialini
  y uzaga  keltiradi.  Bu  potensial  m a'lum   o'lcham ga 
у etganidan keyin tarqaluvchi  q o 'zg 'alish  -  
harakat potensiali
 hosil 
b o ia d i.
Bir necha millisoniy alardan  keyin  mediatorial' maxsus  ferment- 
lar ta'sirida  parchalanadi.
Hozirgi  paytda  ko'plab  neyrofiziologlar  orqa  miyada  va  bosh 
miy aning  ayrim  qismlarida  bir-biridan  sifat jihatidan  farqlanuvchi
-  q o 'zg'atuvchi  va torm ozlovchi sinapslar mavjudligini tan olishdi.
Taxmin  qilinishicha.  maxsus  torm ozlovchi  neyronlar  aksonla- 
rining  nerv  uchlarida  navbatdagi  nevronlarga  torm ozlovchi  ta ’sir 
ko'rsatuvchi  favquloddagi  mediatorni  ajratadi.  Bu  mediatorning 
tabiati  haligacha  to 'liq   aniqlanmagan,  Ay rim  mualliflar  bosh  miya 
katta  yarimsharlari  p o 'stlo g 'id a  xuddi  shunday  m ediator  b o iib  
gam ma-am inomoy  kislotasi  bo'lsa  kerak  deb  hisoblashadilar.
Tormozlovchi  ney ronlarning  aksonlari  bo'ylab  kelayotgan  im ­
pulslar  ta'siri  ostida  sinaps  b o 'sh lig 'ig a  sinapsorti  m embranasida 
o 'ziga xos o'zgarishlar chaqiradigan mediator ajraladi. Torm ozlov­
chi mediator sinapsorti mem branasining moddasiga ta'sir ko'rsatib. 
uning kaliy va xlor ionlari  uchun o'tkazuvchanlik xususiyatini  oshi- 
radi.  Hujayra  ichidagi  anionlarning  nisbiy  miqdori  ortadi,  natijada 
q o 'zg'atuvchi  sinapslardagidan  farqli  o'laroq  membrananing  ichki 
zaryadlarining  o ic h a m i  kamaymaydi.  aksincha.  sinapsorti  m em ­
branasida  ichki  zaryadlarning  ko'payishi  kuzatiladi.  Uning  giper 
qutblanishi  (giperpolarizatsivasi)  amalga  oshadi  bu  esa torm ozlov­
chi  sinapsorti  potensialining  hosil  bo'lishiga  olib  keladi.  natijada 
torm ozlanish yuz  beradi.
Har bir nerv hujayrasida ko'plab  qo'zg'atuvchi  va tormozlovchi 
sinapslar joylashgan  bo'lib.  ularning  o'zaro  aloqasi  uchun  sharoit 
у aratilganligi hisobiga turli  xarakterda kelay otgan impulslarga mos 
holdagi javob  reaksiyalari  beriladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---