Fiziologiyasi va gigiyenasi

9.  6.  Im m unitet
O rganizm ning  himoya  omillari.  Odamlar turli-tum an mikrob- 
lar  orasida.  jum ladan.  kasalliklar  chaqiruvchi  viruslar  va  bakteri- 
yalar  orasida  hayot  kechiradilar.  Ularning  ko'pchiligi  kasal  hay- 
vonlar  va  odam lar  organizmida  bo'ladi  va  ulardan  u  yoki  bu  y o ‘l 
bilan  sogTariga  o'tadi.  M asalan.  kasal  hayvonlardan  odam lar xom 
sutni  ichib  brusellez  yoki  ovsil  (oqsil)  kasalliklari  bilan  kasalla- 
nadilar.  Stolbnyaloii qo'zg'atuvchisi tuproqda bo Tib. jarohatlangan 
to'qim alar  orqali  organizmga  kirishi  va  o g 'ir  kasallikni  chaqirishi 
m um kin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yo'tal,  aksa  urish,  qattiq  gapirish  va  boshqalar  bilan  ham  havo- 
tomchi  y o ii  bilan  yuqadigan  kasalliklar  ham  mavjudligi  yaxshi 
m a iu m .  Xuddi  shu  yo 'l  bilan  odamlar  gripp,  sil  va  boshqa  in- 
feksivalar  bilan  kasallanadilar.  Ammo  hayotiy  tajribalar  shuni 
ko'rsatm oqdaki,  odam lar  kasallanishdan  ko'ra  ko'proq  kasallik- 
ka  chalinadilar,  boshqacha  aytganda,  kasallikka  chalinish  doimo 
ham  kasallikni  chaqiravermaydi.  K o iin ib   turibdiki,  organizmda 
infeksiyaning  rivojlanishiga  qarshilik  ko'rsatuvchi  omillar  va  me- 
xanizmlar  mavjud.
Organizm  infeksiva  bilan  kurashda  himoyaning  ikki  maxsus 
b o im ag an   (umumhimoyaviy)  va spetsifik omillardan foydalanadi.
Spetsifik  b o im ag an  omillarga organizmni  ichki  muhitiga bego- 
na predmetlarni ushlab qoluvchi va ichkariga o ‘tib ketishiga qarshi­
lik ko'rsatuvchi  teri  va shilliq  pardalarni  kiritish mumkin.  Spetsifik 
bo im ag an   omillarga  yana  kletchatka-yeyuvchilar  -   fagositlarni 
ham  kiritish  mumkin.  Fagositlar qonda  va  boshqa a ’zolarda  (limfa 
tugunlarida,  qizil  ilikda.  taloqda  va  boshqalar)  b o ia d i.
Umumhimoyaviy,  y a ’ni  spetsifik  omillar  infeksiya  va  uni 
qo'zg'atuvchilarini  aniq  tanlab  ta ’sir  k o ‘rsatish  qobiliyatiga  ega 
emas,  ular  qo'zg'atttvchiiarni  organizmga  kirishiga  va  unda 
b o iish ig a qarshilik ko'rsatadi,  bu paytda har bir qo'zg'atuvchining 
alohida  xususiyatlari  jiddiy  aham iyatga  ega  emas.
Infeksiyalar  bilan  kurashda,  hal  qiluvchi  rolni  organizmda  ish- 
lab  chiqiladigan  spetsifik  omillar  o'vnaydi.  Ular  qavsi  infeksiyaga 
qarshi  ishlab  chiqilgan  bo'lsa.  o'sha  kasallikka  yoki  infeksiyaga 
organizmni  spetsifik  chaiinmasligini  ta'm inlaydi.  Himoyaning  bu 
shakli 
immunitet
 deb  ataladi.  Immunitetning  spetsifikligi  shundan 
iboratki,  u  faqat  bitta  infeksiyaga  qarshi  himoyani  ta ’minlaydi  va 
aynan shu individning boshqa infeksiyalarga chidamlilik darajasiga 
ta'sir  ko ’rsatmavdi.  Masalan,  k o 'k   yo'tal  qo'zg'atuvchisiga  qarshi 
ishlab  chiqilgan  modda,  qizamiq  qo'zg'atuvchisiga  qarshi  hech 
qanday  ta ’sir  ko'rsata  olmaydi  va  h.  k.