Fiziologiyasi va gigiyenasi

8.  4.  Qalqonsim on  bezoldi  bezlari
Odamlarda  ikki  juft  qalqonsimon  bezoldi  bezchalari  mavjud. 
Ular qalqonsimon  bezning  orti  yuzasida.  ko'pchilik hollarda  uning 
to'qim alarida joylashgan.  Har  bir  bezning  o'lcham i  1-2  mm  dan 
ortiq  b o im ay d i,  ularning umumiy massasi  esa 0.1-0,13  g ni tashkil 
etadi  va  ular  paratgormon  ishlab  chiqadi  hamda  u  organizmda  Ca 
va  P  almashinuvini  boshqaradi.
Qalqonsim on  bezoldi  bezchalarining  gipofunksiyasida  qon 
tarkibidagi  Ca miqdorining kamayishi yuz beradi, bu esa oyoq, q o i, 
gavda va yuz muskullari tom irlarini tortishishini -  tetanivani chaqi­
radi.  bu  hodisa  qon tarkibidagi  Ca  ning  miqdori  kamayishi  demak. 
sitoplazma hujayralarida ham kamayishi bilan bog’liq b o ig a n  asab 
muskul  to'qim alarining  qo'zg'aluvchanligini  ortishi  hisobiga  yuz 
beradi.  Ushbu  bezlar  gormonlari  yetishmaganda  suyaklar  ancha 
m o 'rt b o iib  qoladi. singan suvaklarning bitishi qiyinlashadi. tishlar 
juda  yengil  sinadi.  Organizmga  kalsiy  xlor  tuzining  kiritilishi,  ka- 
sallardagi  tom irlar  tortishini  to'xtatadi.  gormonning  kiritilishi  esa 
kasallikning  kechishini  vengillashtiradi.
242
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Qalqonsimon  bezoldi  bezchalarini  gormonal  funksiyasi  yetish- 
masligiga  bolalar  va  emizikli  onalar  ju d a  sezuvchan  bo'ladi.  Bu 
tushunarli, chunki, bu davrda organizmning  kalsiyga b o ig a n  talabi 
ju d a  yuqori  bo'ladi.
Qalqonsim on  bezoldi  bezchalarining  giperfunksiyasida  suyak- 
larning dekalsinatsiyasi yuz beradi:  suyaklar sinuvchan b o iib  qola­
di,  yengil  deformatsiyalanadi,  qiyshiq  b o iib   qoladi.
Buyraklar to'qim alarida, yurakning qon tomirlarida, yurak mus- 
kullarida,  oshqozon  shilliq  p o'stlog 'id a  va  bronxiolalarda  kalsiy 
tuzlarining  yig'ilishi  yuz  beradi.
8.  5.  Gipofiz
Gipofiz  -   bosh  miya  qutisining  asosiy  suyagining  turk  egari 
chuqurligida,  miyaning  tubida  joylashgan  oval  shaklidagi  uncha 
katta b o im ag an   hosiladir.  Yangi  tug'ilgan  bolada gipofizning  mas­
sasi  0,1-0,15  g  ni  10  yoshga  kelib  esa.  u  0.3  g  ga  yetadi.  Jinsiy 
yetilish  davriga  kelib  gipofizning  massasi  jiddiy  ravishda  (0.7  g) 
ortadi,  homiladorlik paytida esa gipofizning massasi  1  g gacha kat- 
talashadi.
Gipofiz  miyaning  gipotalamus  qismi  bilan  tutashgan  va  uning 
oldingi.  oraliq  hamda  keyingi  qismlari  farqlanadi.
Xalqaro  anatomik  nomenklatura  bo'yicha,  gipofizning  oldingi 
va  oraliq  qismlari  -