Fiziologiyasi va gigiyenasi

diafiz
  va  ikki  uchidan  yoki 
epi- 
fizlardan
  tashkil  topgan.  Epifizlarda  tog'ay  bilan  qoplangan  va 
bo 'g 'inlarn in g  hosil  b o iish id a   ishtirok  etuvchi  b o 'g 'in la r  yuzasi 
joylashgan.  Suyaklar  yuzasida  do'nglar,  do'ngchalar,  egatlar,  kes- 
malar,  teshiklar  joy lashgan  b o iib .  ularga  paylar.  muskullar  tuta- 
shadi  yoki  nervlar  va  tom irlar  o'tadi.
Suyakning  kimyoviy  tarkibi. 
Quritilgan  va  yog'sizlantirilgan 
suyak  30  %  organik  modda.  60  %  mineral  moddalar  va  10  %  suv- 
dan tashkil  topgan.  Suyakning  organik  moddalari  orasida tolali  oq­
sil (kollagen).  uglevodlar va ko'plab fermentlar b o ia d i.  Suyakning 
mineral  moddalari  kalsiy.  fosfor.  magniy  tuzlari.  shaklida  berilgan 
b o iib ,u lard an   tashqari  ko'plab  m ikroelem entlar  (aluminiy,  ftor, 
marganes.  qo'rg'oshin.  stronsiy.  uran.  kobalt.  temir.  m olibden  va 
boshq.)  ham  mayjudligi  kuzatiladi.
Voyaga yetgan odam  skeletida  1200  g ga vaqin Ca.  530  g P,  11  g 
Mg,  jamlangan,  odam tanasidagi  barcha Ca ning  99  %  i  suyaklarda 
saqlanadi.
Agar suyakni bir necha kunga kislota eritmasiga solib qo'ysak. u 
o'zining  shaklini  saqlab  qoladi.  ammo  shunchalik  yumshoq  b o iib  
qoladiki,  undan tugun tugish  mumkin,  chunki  uning  tarkibida  endi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ca tuzlari  yo'qoladi.  Olovda  kuydirilgan  suyak  organik moddalar- 
dan ajraladi.  kuyib  yo'qoladi  va eziladigan-maydalanadigan  bo'lib 
qoladi.
Bolalarning  suyak  to'qim asida  organik  moddalar  k o ’p  b o ia d i, 
ularning  skeleti  egiluvchan,  elastik  bo'lganligi  sababli jud a yengil 
deformatsiyalanadi.  uzoq  muddatli  va  o g ’ir  yuk  ko'targanda  qiy- 
shavib  qoladi  va tana  holatining  buzilishi  kuzatiladi.  Yosh u lg 'ay i­
shi  bilan  suyakdagi  mineral  moddalarning  miqdori  ortadi,  natijada 
suyaklar  m o ‘rtlashib  qoladi  va  ko'pchilik  holatlarda  sinadi.
Organik va  mineral  moddalar  suyakni  mustahkam,  qattiq va ta- 
rang  qiladi.  Bundan  tashqari,  suyakning  mustahkamligini  gubkali 
moddasidagi  bosim  kuchi  va  cho'ziluvchanligiga  mos  holda jo y ­
lashgan  suyaklar xarilarining joylanish tuzilmalari  ham  ta'm inlay­
di.  Suyak  g'ishtga  nisbatan  30  marta,  granitga  nisbatan  2,5  marta 
qattiq-mustahkamdir.  Suyak dubdan  ham mustahkam,  mustahkam- 
ligi  bo'yicha qo'rg'oshindan 9  marta ustun turadi va cho'yannikiga 
teng  bo'lgan  mustahkamlikka  ega.
Odamning  son  suyagi  tik  qilib  qo'yilganda  1,5  tonna  yuk  bo- 
simiga bardosh bersa,  katta boldir suyagi  esa  1,8  tonnagacha yuklca 
bardosh  beradi.