Fiziologiyasi va gigiyenasi

Bioelektrik  hodisalar.  Q o 'z g ’alishni  yuzaga  kelishi  va  uning 
tarqalishi  bioelektr  hodisalar  deb  ataluvchi  tirik  to'qim alardagi 
elektr  zaryadlarining  o'zgarishiga  bog'liq  bo'ladi.
Hujayraning  tashqi  yuzasi  bilan  uning  sitoplazmasi  orasida, 
y a'ni  hujayra  membranasining  har  ikki  tomonida tinchlik  holatida 
potensiallar  farqi  hosil  b o ia d i  (60-90  mV  yaqin).  hujayra  yuzasi 
sitoplazmaga  nisbatan  musbat  zaryadlangan  bo'ladi.  Potensiallar- 
ning  bu  farqni  tinchlik  potensiali  yoki  membranalar  potensiali  de- 
yiladi.  M embranalar  potensialining  o lc h a m i  turli  to'qim alarning 
hujay ralari  uchun  turlichadir.  U  qancha  katta  bo'lsa.  hujayraning 
funksional  ixtisoslashuvi  shuncha  yuqori  bo'ladi.  U  nerv  va  m us­
kul  to'qim alarning  hujayralari  uchun  -   80  =  90  mV  ni.  epitelial 
to'qim alar  uchun  -   18-20  mV  ni  tashkil  etadi.
Potensiallarning  bunday  farqining  hosil  b o iish ig a   hujayra 
membranasining  tanlab  o'tkazuvchanlik  xususiyati  sabab  bo'ladi. 
Shuning  hisobiga  hujayra  ichidagi  sitoplazmada  kaliy  ionlari  3 0 - 
50  barobar  k o ‘p  b o ls a .  natriy  ionlari  8-10  martaga  va  xlor  ionlari 
80  m artaga  hujayra  yuzasidagidan  kam  bo'ladi.  Tinchlik  holatida 
hujayra  membranasi  kaliy  ionlari  uchun  natriy  ionlariga  nisbatan 
juda  o ik azu v ch an   bo'ladi  va  kaliy  ionlari  membranadagi  teshik- 
chalar  orqali  uning  yuzasiga  chiqadi.
M usbat  zaryadlangan  kaliy  ionlarining  sitoplazm adan  hujayra 
yuzasiga  diffuziyalanishi  m em brananing  tashqi  yuzasiga  musbat 
zaryadlarning  o'tishiga  sabab  bo'ladi.
Shunday  qilib. tinchlik paytida hujayraning yuzasi o 'zida musbat 
zaryadlarni  olib  yursa.  membrananing  ichki  yuzasi  amalda  mem- 
brana  orqali  o'tm avdigan  xlor  ionlari.  am inokislotalar  va  boshqa 
organik  ionlar  hisobiga  manfiy  zaryadlanib  qoladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Agar  nerv  yoki  muskul  tolasining  m a'lum   qismini  yetarlicha 
kuchli qo 'zg'atuvchi  bilan ta'sirlasak,  bu qismda membrana poten- 
siallarini  tez o'zgaruvchan  shaklda namoyon  bo'luvchi  q o 'zg 'alish  
yuzaga  keladi  va  bu