Fiziologiyasi va gigiyenasi

fagositoz
 deb ataladi,  leykotsitlarning o'zini esa 
fagositlar deb  vuritiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Fagositoz  hodisasini  birinchi  b o iib   I.  I.  M echnikov  o'rgangan 
va  ana  shu  kashfivoti  uchun  Nobel  mukofotiga  sazovor  b o ig a n .
I.  I.  M echnikov  o'zining  dastalbki  kuzatishlarini  nisbatan  oddiy 
organizmlarda -  dengiz yulduzining qurtlarida olib bordi.  Uni  qayd 
qilishicha  dengiz  yulduzi  qurti  tanasidagi  tikon.  harakatchan  hu­
jayralar  bilan  tezgina  o'rab  olinadi.
Odamlarda  ham  b arm o g ig a  tikan  kirganida  xuddi  shunday  ho- 
lat  kuzatiladi.  Tikon  atrofida  katta  miqdorda  oq  qon  tanachalari 
y ig ila d i.  Tashqi  tomondan  bu  holat  ichida  o ig a n   leykotsitlarni 
yig'ilishi  -   viringli  oq  pufakcha  hosil  b o iish id an   hosil  b o ia d i.
Yuqorigidan  ham  muhimroq  kuzatishni  I.  1.  M echnikov  chu- 
chuk  suv  qisqichbaqasi  -   dafniyalarda  bajardi.  Agarda  mikroskop 
ostida  k o i’inadigan  zam burug'  sporalari  ichaklar  devoridan  kirib 
u  tana  bo'shliqlariga  tushsa.  ularga  juda  harakatchan  hujayralar 
hujum  qiladi  va  ularni  o'rab  oladi  va  hazmlavdi.  Natijada  kasallik 
rivojlanmaydi.  Agar  sporalar  dafniyaning  tanasiga  katta  miqdorda 
tushsa  u  paytda  fagositlar  o 'z   vazifasini  uddasidan  chiqa  olmaydi, 
oqibatda  sporalar  ko'payib  ketib  kasaliikka  olib  keladi  va  hayvon 
o ia d i.
Bu  kuzatishlar  I.  1.  M echnikovga  barcha  oliy  darajada  rivoj- 
langan  organizmlarda,  shu  jum ladan.  odam larda  ham  fagositar 
hujayralar  ularning  organizmini  kasallik  chaqiruvchi  agentlardan 
himova  qiladi  degan  nazariyani  ilgari  surish  uchun  asos  b o id i. 
Organizmda  fagositar  funksiyani  ikki  kategorivaga  mansub  hu­
jayralar  bajarishini  I.  I.  M echnikov  ko'rsatib  berdi:  harakatchan 
oq  qon  tanachalar  (limfositlar  va  monositlar)  va  limfa  tugunlari- 
da.  tom irlarning  ichki  devorlarida.  taloqda. jigarda,  qizil  ilikda  va 
boshqa  a'zo  lard a  saqlanuvchi  harakat  qilmavdigan  hujayralar.
Organizmni  o ig a n ,  atrofiyaga uchragan hujayralardan tozalash- 
da  ham  leykotsitlar  m uhim  rolni  o'vnaydi.  Odamlar  organizmida 
tinimsiz  ravishda  hujayralam ing  qarishi.  o iish i  va  yangilarining 
hosil  b o iis h   jarayonlari  kechib  turadi.  Agar  o ig a n   hujayralar 
yo'qotilib  tashlanm aganida  edi.  unda  organizm  parchalanish  m ah­
sulotlari  bilan  zaharlanardi  va  hayotning  davom  etishi  mumkin 
b o im a y   qolardi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Fagositoz -  organizmning himoya reaksiyasi  b o ‘lib,  uning  ichki 
muhitining doimiyligini  saqlanishini  ta ’min etadi.
Limfa  tugunlarida  va  taloqda  hosil  bo'luvchi  limfositlar  100— 
200  kun  davomida  aylanuvchi  qon  bilan  aylanib  yuradi.  Qayd 
qilishlaricha,  limfositlar  organizmdagi  immunitet  reaksiyalarida 
ishtirok  etadi,  organizmga  kirgan  mikroblarni  va  ularning  zaharla- 
rini  (toksinlarini)  zararsizlantiradi.