Fiziologiyasi va gigiyenasi

Skoliotik qad-qomutU
 odam tik turganda yelkalarining biri past, 
ikkinchisi baland, ko'kraklari  ham  past, baland, ko'krak  qafasining 
bir  tomoni  bo'rtganroq.  ikkinchi  tomoni  botiqroq  holatda  bo'ladi. 
Bunday  odam  gavdasini  to 'g 'ri  va  tik  tuta  olmaydi,  tik  turganda 
gavdasi  bir  tom onga  qiyshaygan  holatda  b o ia d i  (rasmga  qarang). 
Bolaning qad-qomati normal  shakllanishi  uchun bir qator gigivenik 
qoidalarga  rioya  qilish  kerak.
Qad-qomatning  to 'g 'ri  shakllanishiga  bola  tug'ilishidan  bosh­
lab  e ’tibor  berish  lozim.  Yangi  tug'ilgan  bolaning  oy o q -q oilari- 
ni  to 'g 'ri  parvarish  qilish.  to 'g 'ri  yo'rgaklash,  beshikda  yotganda 
oyo q-q oilarini  to 'g 'rila b   bog'lash,  ko'krak   qafasini  qattiq  qisib 
b o g ia m aslik   kerak.  Bola  bir  yoshda  yura  boshlaydi.  Bu  davrdan 
boshlab  bolaning  qad-qomatiga  e'tibor  berish  lozim.
Bolani  olti  oylik bo'lguncha  o'tqizm aslik,  o 'n   oylik b o ig u n c h a 
oyog'ida uzoq v aq ttik  turg'izm aslik kerak, chunki  bu yoshdagi bo­
lalarning  umurtqa  pog'onasi.  oyoq  suvaklari  egiluvchan  bo'lgan- 
ligi  sababli  tana  og'irligini  ko'tara  olmasdan.  qiyshavib  qolishi 
m um kin.
4 -5  yoshgacha  bo'lgan  bolalalarni  katta  odamlar  uzoq  vaqt 
qo'lidan  yetaklab  yurmasligi  kerak,  chunki  bolaning  bir  tomoni 
yuqoriga  ko'tarilishi  tufayli  umurtqa  pog'onasi  egrilanib  qolishi 
mumkin.  Bolaning  6 -7   yoshdan  qad-qomati  shakllana  boshlaydi. 
Shuning  uchun  boshlang'ich  sinf  o'quvchilari  uzoq  vaqt  bir  joy- 
da  o'tirm asligi,  tik  turmasligi,  uzoq  masofaga  yurmasligi,  o g 'ir 
buyumlarni  ko'tarm asligi. ayniqsa. doim faqat bir qo'lida ish bajar- 
masligi,  bo'ylariga  mos  parta.  stol-stullarda  o'tirishi  kerak.  O 'qu- 
vchilar  parta,  stol-stulda  o'tirganda  quyidagi  qoidalarga  rioya  qili- 
shi zarur:  o'tirganda gavdasi tik, yelkalari  birtekisda, beli  stul  (par­
ta)  suyang'ichiga  suyanib  tursin,  oyoqlari  tizza  b o 'g 'im id a  to 'g 'ri 
burchak  hosil  qilib  bukilsin,  oyoq  kaftining  hamma  yuzasi  polga 
baravar  tegib  tursin,  ko'k rak   bilan  parta  qirrasi  orasida  10  sm  ga 
yaqin  m asofa  bo'lsin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yurganda  boshni  tik  tutib,  o 'ltach a  qadam  tashlash,  lapanglab, 
bir  qo'lni  cho'ntakka  solib,  qiyshayib  yoki  uyalib,  engashib  yur- 
maslik,  mehnat darsida gavda holatini, mehnat turini tez-tez o'zgar- 
tirib turishi  kerak.  Bolalar va o'sm irlarda ko'pincha tovuq  ko'krak, 
etikdo'z  ko'kragi,  skoliozning  turli  shakllari,  yassi  oyoqlik,  mu- 
skullarni  yetarli  rivojlanmasligi,  bo'g'im larning  kasallanishi  kabi 
nuqsonlar  tufayli  qad-qomat  buziladi.  Bola  yoki  o'sm irning  oyoq 
kiyimining  tor  yoki  keng  bo'lishi  ham  qad-qomatning  buzilishiga 
sabab  bo'lishi  mumkin.
Bolaning tunda uxlashiga ham  e ’tibor qaratish  lozim.  Bola gav- 
dasini  to 'g 'rilab   tekis  jovda.  biroz  qattiq  o i'in   ko i'p ada  uxlashi 
kerak.  B a’zi  bolalar  gujanak  bo'lib  uxlaydilar.  Bunday  holat  ham 
qad-qomatga ta ’sir qiladi,  bolalar va  o'sm irlar  qad-qomatni  to 'g 'ri 
shakllanishiga yordam  beradigan jism oniy mashqlar bilan shug'ul- 
lanishga  yoshlikdan  o'rgatish  lozim.  Masalan:  gimnastika,  suvda 
suzish,  voleybol,  turnikda  tortilish  va  boshqalar.
Qad-qomatning  buzilishidan  faqat  odamning  ko'rinishi  o'zgar- 
masdan, balki u ichki a ’zolar (o'pka, yurak, jigar, buyrak, oshqozon 
va  ichak kabilarning)  rivojlanishi  va funksiyasiga ham  salbiy ta ’sir 
ko'rsatadi.  Bunday  odamlar jism oniy  mehnat  qilganida,  jism oniy 
tarbiya  va  sport  bilan  shug'ullanganida  nafasi  qisadi,  yurak  urishi 
tezlashadi,  tez  charchaydi.
Qad-qomatning  shakllanishi  18  yoshgacha davom  etadi.  Shuning 
uchun  shu yoshgacha o'sm irlar yuqorida ko'rsatilganlarga amal  qil- 
salar ularning qad-qomatlari to 'g 'ri  va chiroyli  bo'lib  shakllanadi.
Bolaning qad-qomatini to 'g 'ri shakllanishini ota-onalar, o'qituv- 
chilar,  tarbiyachilar  tizimii  ravishda  kuzatib  borishlari,  zarur 
bo'lganida  turli  chora-tadbirlarni  amalga  oshirishlari  lozim.