Fiziologiyasi va gigiyenasi


Jinsiy hujayralar. Ularning tuziiish va



Download 12,83 Mb.
Pdf ko'rish
bet26/252
Sana09.06.2022
Hajmi12,83 Mb.
#647569
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   252
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.)

2. 2. Jinsiy hujayralar. Ularning tuziiish va
rivojlanish xususiyatlari
Jinsiy hujayralarning tuziiish xususiyatlari. 
Odam tanasidagi 
boshqa hujayralardan farqli ravishda jinsiy hujayralar vagona (yak- 
ka-vakka holda) yoki gaploidli, ya'ni ikki marta kichraygan xro­
mosomalar yig'indisini (23) saqlaydi. Jinsiy hujayralardan tashqari 
tananing barcha 
hujayralari autosom alar
deb ataladi. Bu autoso- 
malar jinsiy belgilarini aniqlab beradilar. Jinsiy belgilar esa jinsiy 
xromosomalarga bog'liq (X va Y-xrom osom alar-erkaklikjinsiy hu­
jayralar, X va X-xrom osom alar ayollik jinsiy hujayralar) (2-rasm).
Odam organizmi urug'langan tuxumdan rivojlanadi. qaysiki 
ikkita jinsiy hujayralarning: erkaklik-spermatazoidlar va ayollik -
tuxum hujavrasining qo'shilishidan hosil bo'ladi. Jinsiy hujayralar 
jinsiy bezlarda hosil bo'ladi (2- rasrn).
Bola qaysi jinsga mansub bo'lsa. o ’sha jinsga xos bo'lgan ichki 
va tashqi jinsiy a'zolar bilan tug'iladi.
Odamni otalangan tuxum hujayrasida xrom osomalarning dip- 
loidli nabori saqlanadi (46). Otalangan tuxumni maydalanishida va
46
www.ziyouz.com kutubxonasi


hujayraning navbatdagi b o iin ish id a (bu jarayon mitoz deb atala­
di) xrom osom alar ikki martaga ortadi va har bir juft xromosomalar 
har qaysisi 46 tadan xromosoma hosil b o iu v c h i qiz hujayralarga 
b o iin a d i. Agar spermatazoid va tuxum hujayralarida xromosom- 
alarning diploid nabori saqlangan bo'lsa. ular qo'shilganidan keyin 
urug‘langan tuxum 92 ta xromosomaga ega bo‘ladi. Odatda, bu ho­
lat yuz bermaydi.
и
X g
И И
и »
1

3
4
5
m
ЙВ К ft 
П п и
кл
6


9
10
11 
12"
л л
ЛД 
Х Й
А *
ПА
13
14 
15 
16
17
18
mi
X» 
ХЛ 
ЛЛ
К к
19
20 
21 
22
XX
K t
к
и
ах
м
1


4
5
Х Я Х Х « X lif t Й Й X X rtft
6


9
10
11 
12
/1Л lift X * X X Я Й
п
д
13
14 
15 
16
17
t f 18
& St й J t 
А
4 ^0. *
К о
19
20 
21 
22
XY
2-rasm. Ayollar (yuqorida) va erkaklar (pastda) xroraosomalari.
Evolutsiya jarayonida otalanish paytidagi xromosomalar soni- 
ning doimivligini ta ’mjnlab turuvchi maxsus mexanizm yuzaga 
keldi va rivojlandi. Bu mexanizm hujayralam ing maxsus b o iin is h
tipi bilan b o g ia n g an bo'lib, bu b o g ia n ish tufayli jinsiy hujayralar­
ga xromosomalarning gaploid nabori tushadi.
Jinsiy hujayralam ing yetilishida bir-birini orqasidan ju da tez tak- 
rorlanuvchi ikkita b o iin is h yuz beradi, natijada xromosomalarning
47
www.ziyouz.com kutubxonasi


soni ikki marta kamayadi. Xromosomalarning sonini qisqarishiga 
olib keluvchi bo'linish 
mitoz
deb ataladi.
Shunday qilib. erkak va ayol zarodish hujayralari xrom oso­
malarning yarim to'plam iga ega bo'ladi. Otalanishdan keyin bola 
organizmi rivojlanadigan xrom osomalarning yig'indisi zigota hosil 
bo'ladi.

Download 12,83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish