Fiziologiyasi va gigiyenasi

Yurakning ish sikli. 
Yurak ritmik ravishda qisqaradi: yurak 
boMmalarining qisqarishi uning bo'shashishi bilan navbatlashib 
turadi. Yurak bo'lm alarining qisqarishi 
sistola
deb atalsa. uning 
bo'shashishi esa 
diastola
deb ataladi.
Yurakning bir marta qisqarishi va bir marta b o ‘shashishini 
qamrab oigan, muddat yoki davr 
yurakning ish sikli
deb ataladi. 
Nisbatan tinchlik davrda voyaga yetgan odamlarning yuragi bir
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

daqiqada 75 marta qisqaradi. Bu esa, bir siklni bajarilishi uchun
0.8 soniya vaqt sarflanadi deganidir (60 : 75).
Yurakning har bir ish sikli uch fazadan iborat: birinchi - b o 'l- 
machalarning qisqarishi - bo'lm achalarning sistolasi (0,1 s davom 
etadi); ikkinchi - qorinchalarning sistolasi (0.3 s davom etadi); 
uchinchi - umumiy pauza (0,4 s davom etadi).
Katta jism oniy ish bajarganda yurak daqiqasiga 75 marta emas 
balki tezroq qisqaradi. bu paytda umumiy pauzaning davomiyligi 
qisqaradi.
Qonning sistolik va daqiqalik hajmi. 
Voyaga yetgan odam 
tinch turgan paytida uning yuragi qisqarganda har bir qorincha ar- 
teriyalarga 60-80 sm ’ qonni havdaydi. Qorinchalarning bir marta 
qisqarishi natjasida haydalgan qonning miqdori zarbli yoki sistolik 
hajmi deyiladi. Chap va o 'n g qorinchalar doimo bir xil miqdorda- 
gi qonni haydaydi. Yangi tug'ilgan bolaning yuragi bilan aortaga 
haydalgan qonning miqdori bor-vo‘g'i 2.5 sm ' ni tashkil etadi. bir 
yoshga to'lganda uning miqdori 4 martaga, vetti yoshda esa 9 mar­
ta, 12 yoshda esa 16.4 martaga ortadi. Yurakning qisqarish chasto- 
tasi yangi tug'ilgan bolalarda 1 daqiqada 140 martagacha yetgan 
bo'lsa, 13 yoshga kelib bu ko'rsatkich 80 martagacha pasayadi. 
1 daqiqa davomida yurakdan haydalgan qonning miqdori