Fiziologiyasi va gigiyenasi


Dastlabki bolalik (boshlang‘ich yoki bog‘cha voshi)



Download 8,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet95/252
Sana29.04.2022
Hajmi8,61 Mb.
#594382
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   252
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.)-857

Dastlabki bolalik (boshlang‘ich yoki bog‘cha voshi) 
(1 yosh­
dan 3 yoshgacha b o ig a n davr). Bu davr uchun asab tizim ining 
morfologik va funksional jihatdan takomillashishi xarakterlidir. 
Muskul tizim ining rivojlanishi va asab tizim ining koordinatsi- 
yalovchi funksiyasi o'tirish, tik turish va y urish kabi o'rganllgan 
odat va mahoratlarning mustahkamlanishini ta in in etadi.
Uch yoshga kirgan bolalarda tinchlik holatida nafas harakatla- 
rining chastotasi bir daqiqada 26-24 martagacha (yangi tu g ilg a n
paytda bir daqiqada 50-45 martagacha), yurak qisqarishlarining 
soni bir daqiqada 100-90 martagacha (yangi tu g ilg a n bolalarda 
1 daqiqda 150-140 martagacha) pasavadi.
Bolalarning 2-2,5 y oshda barcha 20 ta sut tishlari chiqib b o i a ­
di, m e'da shirasining kislotalik va fermentativ faolligi ortadi. Sutli 
ovqatlardan aralash ovqatlarga o'tish ichaklarning jadal o'sishini 
ta 'm in etadi.
O 'sish jaryoni davom etadi. villik tana bo'yining o'sishi
2-3 yosh davrida o'rtacha 8-10 sm ni tashkil etsa. 2 -3 yosh davri-
www.ziyouz.com kutubxonasi


da tana vazni 4 -6 kg ga ortadi. Tana proporsiyasi o ‘zgaradi. N is­
batan boshning o'lcham i kichrayadi, yangi tug'ilgan bolalarda tana 
uzunligini 1/4 qismidan 2 -3 yoshda 1/5 qi sm gacha kaltalashadi.
Toza havoda yurish bolaga uni о 
Tab 
turuvchi narsalar bilan 
faol tanishish imkonini bersa, nutqning rivojlanishi odamlar bi­
lan ancha murakkab kontaktlar qilishga «ya’ni bolalar bir joyga 
bog'lanib qolmasdan balki erkin va mustaqil tashqi d u n jo bilan 
muomala qilish davriga o'tadi» (Sechenov) 2-3 yoshli bolalarning 
xulq-atvori erkin izlanuvchanlik faoliyati bilan xarakterlidir. Bola 
har bir ko'ringan narsaga intiladi. ushlab ko'radi, ichiga qaraydi. 
ko'tarishga harakat qiladi. og'zig a soladi. Avnan shu davrda bola­
ning qiziquvchanligi va tajribaning yo'qligi tufayli jarohatlar hosil 
bo'lishi mumkin. boshqa bolalar bilan kontaktda bo'lishi va atrof- 
muhit bilan aloqa tufayli o 'tkir infeksiyalar soni ortadi.
Bolalarning bu voshida ularning shartli reflektor faoliyati jid- 
diy o'zgaradi. Bola o'zini o'rab turgan hali to 'lig 'ich a tabaqa- 
lashtirilmagan dunyodagi hayotining ikkinchi- yilida q o 'zg 'alish
komplekslarining alohida ajratilgan predmetlarini qismlarga bo'la 
boshlaydi. Bu esa predmetlar bilan o'ynash hisobiga yuzaga keladi 
(Leontyev; Zaporojes, Galperin). Shuning uchun bolaning haraka- 
tini chegaralam aslik kerak: mayli bolani o'zi kiyinsin, yuvinsin, 
ovqatlansin.
Predmetlar bilan o'ynash hisobiga bolalarda mulohazalash 
funksiyasi shakllanadi. Keng ko'lam da predmetlardan foydalanish 
hisobiga bolalarda harakat analizatori rivojlanadi.
Bolaning ikki yoshida predmetlarning uzoq-yaqinligiga, og'irli- 
giga, o'lcham lariga nisbatan katta miqdorda shartli reflekslar shakl­
lanadi.
Shartli tizimlarning eksteroretseptiv qo 'zg'alish lar steriotiplari 
bilan aloqasini, hosil qilish muhim ahamiyatga ega. Asab faoliyat- 
larini yetarlicha bo’lmagan kuchi va harakatchanligida steriotiplar 
bolani uni 
о Tab 
turgan muhitga moslashishini ta'm inlaydi.
Bolalar 3 yoshgacha bo'lgan davrda hosil qilingan shartli 
bog'lanishlar tizimining mustahkam chidamliligi va steriotiplarni
www.ziyouz.com kutubxonasi


buzilishi bilan b o g ’liq b o ig a n o g ’riqlarni o'zaro aloqasi diqqatni 
o ’ziga tortadi: bolalar injiqlik qiladi. y ig ia y d i, agar u bilan uzoq- 
roq vaqt m ehmonda qolib ketsa va uni uxlash uchun vangi joyga 
yotqizilsa. u uzoq vaqt uxlamavdi. 3 yoshgacha b o ig a n bolalarda 
turli steriotiplarni katta miqdorda hosil qilish faqatgina qiyinchilik 
tu g ’dirmasdan. balki keyingi hosil qilinayotgan har bir steriotip 
juda vengil yuzaga keladi. Lekin bitta steriotipdagi qo'zg'alishlar- 
ning y o ’nalish tartibini o'zgartirish juda o g 'ir masala hisoblanadi. 
Bu davrda hosil qilingan shartli b o g ian ish lar tizimi odamning lcel- 
gusi hayoti davom ida saqlanib qoladi va ahamivatini y o ’qotmaydi.
Bolalar hayotining 2- yilida nutqning kuchli rivojlanishi. bola 
tom onidan tilning gramm atik tuzilishini kuchli o ’zlashtirilishi 
boshlanadi. Predmetlarning ta'sirini fikrlash. ularning mulohaza- 
sini so 'z bilan idrok qilishni shakllanishida, y a'ni ikkinchi signal 
tizimini shakllanishida hal qiluvchi rol o ’ynavdi.
Ikki yoshga kelib bolalarni so 'z lug'atida 300 ga yaqin so ’z 
bo'lib, shundan nutqning ega qismi 63 % gacha, f e ila r 23 % ga- 
cha, nutqning boshqa qismlari 14 % tashkil qiladi, b o g io v ch ilar 
esa y o ‘q.
Odatda. bolalar tom onidan so 'z faqat voyaga yetgan odam lar 
bilan narsalar ishtirokida faoliyat ko'rsatgandagina fovdalaniladi 
(O lkonin).

Download 8,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish