Fiziologiyasi va gigiyenasi


Bosh miya po‘stIog‘ida qo‘zg ‘alishlarning analizi



Download 8,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet88/252
Sana29.04.2022
Hajmi8,61 Mb.
#594382
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   252
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.)-857

5. 3. Bosh miya po‘stIog‘ida qo‘zg ‘alishlarning analizi
(tahlili) va sintezi (umum lashtirilishi)
A nalitik-sintetik faoliyat haqida tushunchalar. 
Katta yarim- 
sharlar po 'stlo g 'ig a tushayotgan impulslarning asosiy manbayi 
bo'lib organizmning retseptorlari bilan qabul qilinuvchi tashqi 
dunyoning va ichki muhitning ju d a ko'plab qo'zg'atuvchilari hi­
soblanadi. Po'stloqqa tushayotgan impulslar analizi farqlanadi va 
sintezlanadi — umumlashtiriladi va sharhlanadi.
Ayrim q o ‘zg"alishlarni po'stloqda farqlanishi, qismlarga ajrati- 
lishi va bo'linishi, y a ’ni ularning differensiyasi bosh miya po'st- 
log'ining tahlillovchi faoliyatining namoyon boiishidir.
Shuni qayd qilish kerakki, qo'zg'alishlarning dastlabki tahlili 
retseptorlardayoq boshlanadi (ulardan biri nur qo'zg'atuvchilarini, 
boshqasi - tovush, uchinchisi - kimyoviy va boshqalar). Tahlilning 
eng oliy shakli katta yarimsharlar p o 'stlog 'id a yuz beradi.
Bosh miy aning analitik faoliyati uning sintetik faoliyati bilan uz- 
viy bog'langan bo'lib, turli qismlarida turli qo'zg'atuvchilar ta ’siri 
ostida yuzaga kelgan qo'zg'alishlarni umumlashtiradi va sharhlash 
bilan namoyon boMadi. Katta yarim sharlarning sintetik faoliyati­
ga misol bo'lib har qanday refleksni hosil qilishda uning asosida 
votuvchi vaqtinchalik bog'lanishlar xizmat qiladi. M urakkab sin­
tetik faoliyat ikkinchi, uchinchi va oliy tartibdagi reflekslar hosil
www.ziyouz.com kutubxonasi


b o iish id a namoyon bo'ladi. Umumlashning asosida q o 'z g ’alish- 
ning irradiatsiya (to iq in sim o n tarqalishi) jarayoni yotadi.
Analiz va sintez bir-biri bilan uzviy bog'liq va po'stloqda m urak­
kab analitik-sintetik faoliyat kechadi.
Dinam ik steriotip. 
Organizmga tashqi dunyo ayrim. alohida 
qo'zg'atuvchilar bilan ta'sir etmay, balki, odatda. bir vaqtda va 
navbatma-navbat qo'zg 'atu v ch i tizim bilan ta'sir ko'rsatadi. Agar- 
da ushbu tizim shu tartibda. tez-tez takrorlansa, bu esa bosh miya 
p o 'stlo g 'i faoliyatida tizimli yoki dinamik steriotip hosil bo'lishiga 
olib keladi.
Dinam ik steriotip bu qat'iy bir vaqtda navbatma-navbat ba­
jariladigan m ustahkam langan shartli reflektor aktlam ing zanjiri va 
organizmning musbat (m ustahkamlangan) va manfiy (inustahkam- 
lanmagan) shartli qo'zg'atuvchilarning murakkab tizimli reaksi­
yasining natijasi hisoblanadi.
Steriotipni hosil qilish - bu po'stloqning murakkab sintezlov- 
chi faoliyatiga misoldir. Odatda. steriotipni hosil qilish juda qiyin, 
lekin u hosil qilinsa. uni q oilab-quvvatlab turish uchun po'stloq 
faoliyatida jiddiy kuchlanish talab qilinmaydi. K o'pchilik ta'sirlar 
bu paytda o 'z-o 'zid an bajariladi (avtomatik holda). Dinamik ste­
riotip odamlarda odatlarni hosil bo'lishi, mehnat operatsivalarida 
bajariladigan ishlarni m a'lum tarzda shakllanishi, turli murakkab 
ishlarni bajara olishiga asos bo'ladi.
Yurish. yugurush, chang'ida sayr qilish, royalda o'ynash, ovqat- 
lanishda pichoq, qoshiq. sanchqidan foydalanish, xat yozish -
bulam ing hammasi katta yarim sharlar p o 'stlo g 'id a hosil bo'luvchi 
dinam ik steriotipning asosida yotuvchi ko'nikm alar hisoblanadi.
Har bir odamning kun tartibining asosida dinamik steriotipning 
hosil bo'lishi yotadi. Steriotip uzoq yillar davomida saqlanib qoladi 
va odamlarning xulq-atvorini asosini tashkil qiladi. Steriotiplarni 
o'zgartirish juda qiyin kechadi. odatda, uni o'zgartirish m um kin 
emas. Esga oling bola yozishda ruchkani n o to 'g 'ri ushlashga, par- 
tada, stolda n o to 'g 'ri o'tirishga va boshqalarga o'rgangan bo'lsa, 
uni esidan chiqarish qanchalik qiyin. Steriotiplarni o'zgartirish-
www.ziyouz.com kutubxonasi


ni qiyin ekanligi bolalarni, ularning hayotini dastlabki yillaridan 
boshlab tarbiyalash va o'qitish usullarining to 'g 'ri ekanligiga aso­
siy e'tiborni berish kerak.

Download 8,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish