Физиология. Вазифалари ва усуллари. Тиббиётдаги аҳамияти. ҚИСҚача тарихи. ҚЎЗҒалувчан тўҚималар физиологияси

Меҳнат фаолиятининг физиологик асослари
Жуда кўп юз минглаб йиллар давомида меҳнат одам организми структураси ва функцияларини ўзгартирди ва қайта уюштирди. Қўл ва нутқ аъзолари юксак даражада такомиллашди, улар билан бирга мия ҳам ривожланди. Меҳнат фаолиятининг организмга таъсирини физиологиянинг махсус тармоғи – меҳнат физиологияси ўрганади. Меҳнат физиологиясининг вазифаси меҳнат фаолияти вақтида одам организми функцияларини текшириб, одамнинг юксак иш қобилияти ва соғлигини сақлаш мақсадида организм учун оптимал бўлган меҳнатни уюштириш форма ва усулларини, меҳнат тартибини илмий асослашдир.
Одамнинг жисмоний меҳнат фаолияти ҳозирги замонда хилма-хил ва кўп қирралидир. Аммо у доимо организмнинг ҳаракат аппарати – скелет мушакларининг ишга солиниши орқали амалга оширилади. Шунинг учун скелет мушаклари фаолияти ва унинг бошқарилишини ўрганиш меҳнат физиологиясининг муҳим қисмидир. Инсон меҳнати ўргатиш жараёнида шаклланган муайян мақсадга йўналган фаолият бўлиб, катта ҳажмдаги информацияни қайта ишлашни талаб қилади. Меҳнат физиологияси меҳнат гигиенаси ва меҳнат психологияси билан чамбарчас боғлиқдир.
Ҳозирги замон ишлаб чиқариши шароитида физиологик функциялар ва одам фаолиятини тизимли текшириш жуда муҳим бўлиб, бу ишни яқинда пайдо бўлган эргономика (юн.ergos – иш, nomos – қонун ) фани амалга оширади. Эргономика вазифаси меҳнат қуроллари, шароити ва жараёнини оптималлаштириш йўлларини излашдир. Шундай қилиб, меҳнат физиологияси эргономиканинг муҳим қисмидир.
Меҳнатнинг умумий физиологиясидан ташқари меҳнат фаолиятининг турли кўринишларини ўрганувчи унинг махсус бўлимлари: жисмоний меҳнат физиологияси, аклий меҳнат физиологияси, қишлоқ хўжалиги меҳнат физиологияси, космик ва авиацион физиология, сув ости ишлари физиологияси, кутб кенгликлари ва арид зоналар (чўл) да одам физиологияси в.б. мавжуд. Спорт физиологияси ҳам шуларга яқин бўлиб, у юксак кўрсаткичларни қўлга киритиш мақсадида машқ қилишнинг оптимал шароитлари ва режимларини аниқлайди.