Fiziologiya

2.3. Ingichka ichakda ovqat hazm bo’lishi
Hazm jarayonlarining asosiy qismi ingichka ichakda sodir bo‘ladi. Ammo ingichka ichak hazm yo’lining boshqa a’zolari singari hazm bilan bog‘liq bo‘lgan va bog‘liq bo‘lmagan funksiyalarni o‘taydi. Hazm bilan bog‘liq bo‘lmagan funksiyalariga gumoral boshqaruv, immun, ekskretor, suv-tuz almashinuvini ushlab turish kabilar kiradi. Ichakda gumoral boshqaruv asosan ichak hujayralaridan ajraluvchi gormonlarning regulyator faoliyatiga bog‘liq.
Ingichka ichakning devoridagi limfa tugunlari qator A, G tipidagi immunoglobulinlarni sintezlaydi. Ichak shilliq qavatidagi gidrolitik fermentlarga boy bo‘lgan mikrovorsinkalar, glikokaliks va shilimshiq moddalarning bo‘lishi bakteriyalarning organizm ichki muhitiga o‘tishiga to‘sqinlik qiladi. Ichak enterotsitlarga og‘ir metall tuzlari metallotionein holatda bog‘lanadi va qisman ichak bo‘limiga ekskretsiya qilinadi. Ichakda suv va tuzlarning so‘rilishi organizmdagi ehtiyojiga bog‘liq. Uning boshlang‘ich qismi o‘n ikki barmoq ichakning hazmdagi ahamiyati kattadir. Bu sohada hazm jarayonlarida me’da osti bezi, ichak shiralari va o‘t shirasi ayniqsa faol qatnashadi. Me’da osti va ichak bezlari shiralari tarkibidagi fermentlar oqsillar, yog‘lar, karbonsuvlarni va boshqa birikmalarni gidrolizlaydi. Ingichka ichakka ochiladigam eng katta bez – bu me’da osti bezidir.
Ingichka ichak ovqatning monomerlarga parchalanib, qon va limfaga so’riladigan holatga aylanishini ta’minlaydi. Ingichka ichakda ovqat oldin uning bo’shlig’ida, keyinchalik ichak epiteliysi zonasida, uning mikrovorsinkalarida va glikokaliksda fiksastiyalangan fermentlar yordamida hazm qilinadi. OHQ jara-yonida o’n ikki barmoqli ichak katta mohiyatga ega. Bo’sh holatda, ximus bo’lmaganda bu ichakda muhit kuchsiz ishqoriy (pH7,9-8,0) bo’ladi. Me’dadan nordon massalar o’tganda muhit nordonlashadi,lekin tezda xlorid kislota o’t, me’da osti va ichak shirasi tomonidan neytrallashtiriladi.Shu bilan birga pepsin ta’siri tugaydi. O’n ikki barmoq ichakda nordonlik qancha yuqori bo’lsa, me’da osti sekrestiyasi shuncha jadallashadi va me’dadan ichakka ovqat o’tishi sekinlashadi.
Me’da osti bezi shirasining tarkibi va xossalari. Odam me’da osti bezi bir kecha-kunduzda 1,5-2,0 litr shira ajratadi(4-jadval). Bu shira rangsiz tiniq suyuqlik bo’lib, uning pH 7,8-8,4 teng va tarkibidagi bikarbonatlarga bog’liq. Shira tarkibida nartiy va kaliy xloridlari ham bor, xloridlar va bikarbonatlar miqdori teskari mutanosibdir.