«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

GIPOTALAMUSNING VEGETATIV FAOLIYATLARNI  
BOSHQARISHDAGI ISHTIROKI  
Gipotalamusning qaysi qismini elektr toki bilan ta‘srlarnang, yurak va tomirlar 
tizimi faoliyati o‘zgaradi. Gipotalamusning shikastlanishi tana harorati 
barqarorligini saqlash, ovqatga va suvga bo`lgan ehtiyojni boshqarish, hamda 
boshqa faoliyatlarning o‘zgarishiga olib keladi. Bu o‘zgarishlar gipotalamus 
visseral faoliyatlarni boshqarishda katta rol o‘ynashini ko‘rsatadi.
Gipotalamus ta‘sirlanganda qon aylanish tizimi beradigan reaksiyalarining 
e‘tborli joyi shundaki, gipotalamusning ma‘lum sohasini ta‘sirlash bir safar 
skelet muskullarida qon oqishini oshirsa, keyingisida aks natija berishi 
mumkin. Gap shundaki, gipotalamus tomonidan qon oqishni boshqarish 
mexanizmlari bulbar mexanizmlar yuzaga chiqaradigan bir xildagi 
reaksiyalardan farq qiladi. Aortada qon bosimining oshishi o‘z-o‘zini 
boshqaradigan bulbar mexanizmlarni ishga solib, doumo bir xil hodisaga 
– 
yurak faoliyatining susayishi va tomirlarning kengayishi natijasida qon 
bosimining asli holiga qaytishiga olib keladi..
Gipotalamusni tana harorati barqarorligini saqlashda ishtirok etadigan 
mexanizmlarni birlashtiruvchi markaz deyish mumkin.
Masalan, mushukning miyasini o‘rta miyaning yuqori cgegarasi bo‘ylab 
kesilsa, u tana harorati boshqarila olmaydigan sovuqqonli hayvonga aylanadi. 
Gipotalamusning orqa sohalarini ta‘sirlash modda almashinuvining 
kuchayishiga, nafas olish va yurak urishi sonlarining ortishiga, muskullarda 
titroq paydo 
bo`lishiga, shuningdek harorat ko‘tarilishiga olib kleadi. Bu 
sohalarni shikastlash issiqlik hosil bo`lishini va haroratni kamaytiradi.
Organizmning tana haroratini bir me‘yorda saqlab turishi uchun issiqlik hosil 
qilinishi va yo‘qotilishi jarayonlari o‘rtasida muvozanat bo`lishi shart. 

---

Gipotalamusda esa ana shu jarayonlarga ta‘sir qiladigan sohalsr bor. 
Paraventrikulyar yadrolarni ta‘sirlash teri qon tomirlarini kengaytiradi, ter 
ajralishini va nafas olishni kuchaytiradi yoki issiqlik ajralishi ortishiga sharoit 
tug‘diradi. Bu soha shikastlangandan so‘ng issiqlikni yo‘qotish kamayib, tana 
harorati ko‘tarilib ketadi. Demak, gipotalamusning oldingi sohalari haroratni 
saqlashning fizikaviy mexanizmlarini birlashtiradigan markaz. Bu yerda issiqni 
sezuvchi nayronlar topilgan. Ularga issiq bilan ta‘sir qilinganda neyronlarning 
impuls ishlab chiqarish faolligi oshadi va issiqlik yo‘qotilishi tezlashadi.