«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

72. Limbik tizim fiziologiyasi.
Limbik tizim fiziologiyasi. Belbog' pushta (gippokam p pushtasiga
o'tadi), asli gippokam p, tishli fassiya, gum baz va bodom sim on yadro
lim bik sistem aga kiradi. Bu tuzilm alarning ham m asi yarim sharlar
po'stlog'ining tepa, ko'ruv, chakka, eshituv va boshqa sohalari bilan
k o 'p tom onlam a bog'langanligidan afferent ta ’sirlarni sintez qilish
jarayonlarida limbik sistema muhim aham iyat kasb etadi. Bir qancha
eksperim ental m a’lum otlar (ta ’sir etib, potensiallarni ajratib olish

---

tajribalari) va klinik kuzatishlar shundan guvohlik beradiki, hayvon yoki
odam ning biror ta ’sirga ijobiy yoki salbiy m unosabatini izhor qiladigan
emotsional reaksiyalarida limbik sistema va ayniqsa, gippokamp bevosita
qatnashadi. Bu reaksiyalarda retikulyar form atsiya va bodom sim on
yadrolar juda muhim ahamiyat kasb etadi, ular bilan gippokamp o'rtasidi
ikki tom onlam a nerv aloqalari ko'p. Yuqorida aytilgan tuzilm alarning
ham masi birgalashib ishlab, qidirish, jinsiy him oyalanish va boshqa
murakkab biologik reaksiyalarning boshqarilishini ta’minlaydi.
73. MNT mediatorlari va ularning fizialogiyasi.
Markaziy nerv tizimida postsinaptik membranani giperpolyarlovchi yoki tormozlovchi
mediatorlik vazifasini aminokislotalar, serotonin, gamma-aminomoy kislota bajaradi. 
74. Gipotalamus. Gipofiz fizialogiyasi.
Gipotalamusda ADG va oksitotsin ishlab chiqaruvchi yirik neyrosekretor hujayralardan 
tashqari mayda asab hujayralardan iborat gipofizotrop soha ham mavjud. Bu sohadagi kichik 
neyrosekretor hujayralar adenogipofizdan garmonlarning sintezlanishi va qonga òtishini 
tezlashtiradigan rilizing garmonlarni va bu jarayonlarni tormozlaydigan ingibitor omillarni 
ishlab chiqaradi. Liberin va statinlarni portal tomirlardagi qon yetkazadi. Garmonlar ishlab 
chiqaruvchi gipotalamus neyronlariga bir vaqtning òzida sekretor va nerv hujayralari 
funksiyalari hosdir. Bu hususiyat shundan iboratki, garmonlar sekretsiyasi jarayonida nerv 
hujayralarida qòzĝalish tufayli yuzaga keladigan harakat potensiali kabi biotoklar paydo 
bòladi. Bez hujayralardagi sekretsiya esa xech qachon potensiallarni yuzaga keltirmaydi. 
Umuman gipotalamus ikki turdagi, yani asab va gumoral boshqarilishlarni òzaro boĝlab 
turadi. Undagi neyronlar endokrin hujayra sifatida gormonlarni sintezlaydi va bundan 
tashqari ularning aksonlari miyaning qòl qisimlariga impuls yetkazadi.
Gipofiz oldingi bòlagi funksiyasining boshqarilishida gipofizning qon bilan taminlanish 
muhim òrin tutadi. Gipotalamik sohadagi kapillyarlardan oqib ketadigan qon gipofizdagi 
darvoza tomirlariga kelib, undagi hujayralarni yuvib òtadi. Gipotalamik sohada bu kapillyarlar 
atrofida nerv tòri mavjud bòlib, u nerv hujayralari òsimtalardan tashkil topgan. Bu tuzilmalar 
orqali gipotalamusdagi hujayralar neyrosekretsiyasi mahsulotlari qonga òtib, qon oqimi bilan 
gipofiz oldingi bòlagining hujayralariga yetkazadi va ularning funksiyasini òzgartiradi. Gipofiz 
3 bòlakdan tashkil topgan: Oldingi ( adenogipofiz), orqa ( neyrogipofiz), oraliq.