Fizikaviy kimyo fanidan laboratoriya mashg`ulotlari uchun

VODOROD PEROKSIDNING PARCHALANISHI
Ushbu tajribada bir xil konsentratsiyali eritmalardan foydalaniladi va reagentning kamayishi reaksiya tezligiga qanday ta’sir etishi o‘rganiladi.

Reaksiya tenglamasi quyidagicha:

2H₂O₂(suv) → 2H₂O + O₂
Issiqlikka chidamli shishadan tayyorlangan rezina probka bilan zich yopilgan probirka, egilgan shisha nay va unga ulangan o‘lchovli probirka (menzurka) dan iborat uskuna yig‘ing. Probirkaga 2 ml 20 % li vodorod peroksid va 48 ml suv quying. Keyin probirkaga biroz marganets (IV)-oksidi solib naychani ulang. Probirkaning germetikligiga e’tibor bering. Katalizatorni eritmaga qo‘shib yaxshilab chayqating. Buni imkoni boricha tezroq bajaring. Har 2 ml kislorod ajralib chiqadigan vaqtni belgilang yoki ma’lum vaqt davomida ajralib chiqayotgan kislorodning hajmini o‘lchang. Olingan natijalarni jadvalga kiritib ajralib chiqqan gaz miqdorining vaqtga bog‘liqlik grafigini tuzing. Vodorod peroksidning kamayib borishi reaksiya tezligiga qanday ta’sir etishiga e’tibor bering.

1-tajriba.

Kichikroq kolbachaga kaliy permanganatning 0,1 n li eritmasidan 0,5 ml vasulfat kislotasining 2 n li eritmasidan 15 ml quying. Hosil bo‘lgan eritmani ikkita probirkaga teng qilib bo‘ling. Probirkalardan biriga ozroq miqdor quruq kaliy nitrat qo‘shing va probirkani tuz erib ketguncha chayqating. Keyin ikkala probirkaga ham bittadan rux bo‘lakchasidan qo‘shing. Katalizator qo‘shilgan eritmaning tezroq rangsizlanishini kuzating. Katalizatorsiz reaksiya quyidagicha ifodalanadi:

2KMnO₄ + 3H₂SO₄ + 10H⁺ → K₂SO₄ + 2MnSO₄ + 8H₂O

Reaksiya natijasida hosil bo‘ladigan marganets sulfat rangsiz moddadir.

Kaliy nitratning katalitik ta’siri quyidagicha ifodalanadi:

KNO₃ + 2H⁺ → KNO₂ + H₂O

5KNO₂ + 3H₂SO₄ + 2KMnO₄ → 2MnSO₄ + K₂SO₄ + 5KNO₃ + 3H₂O

2-tajriba.

Probirkaga vodorod peroksidning 3 % li eritmasidan 2-3 ml quying va unga shpatel yoki pichoq uchida biroz miqdor marganets (IV) oksid qo‘shing. Cho‘g‘langan cho‘p yordamida kislorod ajralib chiqayotganini tekshirib ko‘ring.

3-tajriba.

500 ml hajmli kolbaga ozroq konsentrlangan ammiak eritmasi quying va kolbani probka bilan berkiting. Temir qoshiqchaga ozroq xrom (III) oksiddan solib gaz gorelkasida qizdiring va uni ammiak solingan kolbaga tushiring. Kolbaning ichida yorqin uchqunlar paydo bo‘ladi. Xrom oksidi sirtida azot oksidlari hosil bo‘lmasdan ammiakning katalitik yonishi sodir bo‘ladi. Reaksiya tezligi katta bo‘lganligi uchun yuqori temperatura hosil bo‘ladi va katalizator zarrachalari cho‘g‘lanadi.