Fizikaviy kimyo fani kimyoga oid hamma fanlarning barchasida ham faol ishtirok qilishini aytib o`tish o`rinlidir

Zichlikni topish formulasi 

Zichlik (bir xil jismning zichligi yoki bir xil bo’lmagan jismning o’rtacha zichligi) quyidagi formula bo’yicha topiladi:

bu erda m – jisimning massasi, V – uning hajmi; formulasi shunchaki yuqorida berilgan «zichlik» ta’rifi uchun matematik yozuvdir.
Narmal sharoidda gazlarning zichlik formulasini quydagi shaklda yozilishi mumkin:

bu erda M – gazning molyar massasi ,  – molyar hajm (standart sharoitda u taxminan 22,4 l / mol ga teng).

Ba’zi gazlarning zichligi 

Azot	1,250	Kislorod	1,429
Ammiak	0.771	Kripton	3. 743
Argon	1,784	Ksenon	5.851
Vodorod	0,090	Metan	0.717
Suv bug’lari (100 ° C)	0.598	Neon	0.900
Havo	1.293	Radon	9.81
Volfram geksaflorid	12.9	Karbonat angidrid	1,977
Geliy	0.178	Xlor	3.164
Dikiy	2.38	Etilen	1,260

Gazlarning zichligi, N.sh da kg / m³ 
Ixtiyoriy sharoitda ideal gazning zichligini hisoblash uchun ideal gaz uchun holat tenglamasidan olingan formuladan foydalanishingiz mumkin:
,
Buda:

• 
  – bosim.
  
• 
  – molyar massa.
  
• 
  – taxminan 8.314 J / (mol K) ga teng bo’lgan universal gaz doimiysi.
  
• 
  – termodinamik harorat .
  

Ba’zi suyuqliklarning zichligi 

Suyuqliklarning zichligi , kg / m³

Yoqilg’i	710	Sut	1040
Suv (4 ° C)	1000	Simob (0 ° C)	13600
Kerosin	820	Dietil efir	714
Glitserol	1260	Etanol	789
Dengiz suvi	1030	Skipidar	860
Zaytun yog’i	920	Aseton	792
Motor moyi	910	Sulfat kislota	1835 yil
Yog ‘	550-1050	Suyuq vodorod (-253 ° C)	70

Zichlikni o’lchash

Zichlikni o’lchash uchun quyidagilar qo’llaniladi:

• 
  Piknometr – Haqiqiy zichlik o’lchagich
  
• 
  Arometrlarning har xil turlari – suyuqlik zichligini o’lchash.
  
• 
  Burik Kachinski va Bur Zaidelman – tuproq zichligini o’lchash vositalari.
  
• 
  Vibratsiyali zichlik o’lchagich – bosim ostida suyuqlik va gazning zichligini o’lchash uchun asbob.
  

Nisbiy zichlik. Bu konstanta suyuqlik m oddalar izomerlari
aralashm asini identifikatsiya qilish hamda molekuíyar refraksiyani
hisoblash uchun, ayniqsa m uhim dir.
M oddaning zichligi uning massasining hajmiga nisbati bilan
o ‘lchanadi:
bunda: m — moddaning massasi, g hisobida; K—moddaning hajmi,
sm 3 hisobida.
M oddaning nisbiy zichligi (d) 4 °C dagi suvning massasiga
nisbatan aniqlanadi. M oddaning nisbiy zichligi tem peraturaga
bog‘liq. Shuning uchun m oddalam i nisbiy zichligi ko‘rsatilganda
bu zichlik qanday tem peraturada aniqlanganligini ham ko‘rsatish
kerak. O datda nisbiy zichlik 15 °C yoki 20 °C da o ‘lchanadi.
M asalan, d f , bu 20 °C tem peraturada m oddaning 4 *C dagi
massasiga nisbatan aniqlangan nisbiy zichligini ko‘rsatadi.
Suyuqliklarning nisbiy zichligini aniqlashda areom etr, piknom etr va gidrostatik tarozilardan foydalaniladi.
Suyuqlikning nisbiy zichligi (piknometrda aniqlangan bo‘lsa)
quyidagi formula bo‘yicha topiladi:
d _ mi~m
m2 -m ’
bu yerda: m — bo‘sh piknom etrning massasi, g hisobida, m { —
zichligi aniqlanishi kerak bo‘lgan suyuqlik solingan piknometrning
m assasi, m , — suv solingan piknom etrning massasi.
Nisbiy zichlik.

D_x-nisbiy zichli; D_H-vodorodga nisbatan zichlik.
Bir xil sharoitdagi turli gazlarning bir xil hajmlaridagi molekulalar soni bir xil bo‘ladi.
Gaz va bug‘ holatdagi moddalarning molar hajmi V_M ni aniqlash uchun
formuladan foydalanamiz. V – gaz moddaning hajmi, η – modda miqdori;
Bir mol gaz va bug‘ holatdagi modda n.sh.da 22,4 l hajmni egallaydi.

Modda	Mr	Molar massasi	Molar hajmi	Molekulalar soni
H2	2	2 g	22,4 l	6,0210^23 ta
CO2	44	44 g	22,4 l	6,0210^23 ta
Cl2	71	71 g	22,4 l	6,0210^23 ta

Gazning zichligini topish uchun, formuladan foydalanamiz.
1-misol: Karbonat angidridning zichligini hisoblab toping.
Yechish: 1)
Javob: Karbonat angidridning zichligi 1,96 g/l.
2-misol: Zichligi 2,86 g/l bo‘lgan gazning molar massasini hisoblab toping.
Yechish: 1)
Javob: Zichligi 2,86 g/l bo‘lgan gazni molar masasi 64 g.

 Gazning nisbiy zichligini topish uchun formuladan foydalanamiz. M₁ – zichligi topilayotgan gazning molar massasi. M₂ – nisbatan olingan gazning molar massasi.

3-misol: Metanning vodorodga nisbatan zichligini hisoblang.
Yechish: 1)Metan va vodorodning molekulyar massasini hisoblash:
M(CH₄)=12+41=16, M(H₂)=2
2) Metanni vodorodga nisbatan zichligini topish:

Javob: Metanning vodorodga nisbatan zichligi 8 yoki
metan vodoroddan 8 marta og‘ir.
4-misol: Azot (IV)-oksidining havoga nisbatan zichligini hisoblab toping.
Yechish: 1) Azot (IV)-oksidi molekular massasi:
M(NO₂)=46
Havoning o‘rtacha molekulyar massasi 29.
2) Azot (IV)-oksidining havoga nisbatan zichligi:

Javob: Azot (IV)-oksidining havoga nisbatan zichligi 1,59.
5-misol: Qandaydir 2 l (n.sh.) gaz 2,5 g keladi. Shu gazning molyar massasini toping.
Yechish: Masalani yechish uchun va formulalardan foydalansak: (4.7) hosil bo‘ladi, bundan g/mol.
6-misol: Oq fosfor bug‘ining geliyga nisbatan zichligi 31 ga teng. Oq fosforni molekulyar massasini hisoblang.
Yechish:
Javob: Oq fosforning molekular massasi 124.