Fizikaviy kattaliklarni o`lchash va xatoliklarni hisoblash

3-topshiriq. Ishning bajarilishi.

1.O`lchov asboblarini xarakteristikasi bilan tanishish.

a) o`lchov asbobini 0-shkalasini tekshiring.

v) o`lchov asbobini xarakteristikasini 1-jadvalga yozing.

1-jadval.

Asbobning nomi	O`lchash chegarasi	Aniqlik darajasi.	Asosiy shk-ni.	0-ni tuzatmasi
SHTANGENSIRKUL
MIKROMETR
CHIZG'ICH

Hajmni o’lchash.

a) halqa shklidagi plastinkani hajmini hisoblash V= (1).

D- halqaning tashqi diametri.

d-halqaning ichki diametri.

h-plastinkaning qalinligi

D, d va h lar shtangensirkul yordamida 0,01 mm gacha aniqliqda 3-5 marta o`lchanadi.

2-jadval.

N	D (mm)	D (mm)	D (mm)	d (mm)	H (mm)	h (mm)	V (mm)	V (mm)	(%)
1
2
3
o’

Natija 2-jadvalga yozib boriladi.

Tajribadan olingan qiymatlarni 1-formulaga qo`yib hajmini hisoblaymiz.

Nisbiy xatolikni 2-formula bilan hisoblaymiz:

(2).

b) Parallelopiped shaklidagi plastinkani hajmini hisoblash. Vbdc (3).

(3)-formuladagi: b – uzunligi, d –eni, c-balandligi.

b, d, c-larni shtangensirkul yordamida yoki mikrometr yordamida 0,01 mm aniqlikda o`lchanib, natijani 3-jadvalga yozamiz.

3-jadval.

N	d mm	d mm	b mm	b Mm	c mm	c mm	V mm	V Mm
1
2
3
4
5
o’

Tajribani natijalaridan foydalanib hajmni hisoblaymiz.

Xatolikni quyidagicha hisoblaymiz:

(4).
Haqiqiy qiymat V_хак= shaklda ifodalanadi.

Tajribadan olingan qiymatlarni 3-formulaga qo`yib hajmni hisoblaymiz.

Nisbiy xatolikni 4- formula bilan hisoblaymiz.
Sinov savollari.

1. Fizikaviy kattaliklarni o’lchahning qanday turlarini bilasiz?

2. Bevosita va bilvosita o’lchlarga misollar keltiring.

3. Xatolikni qanday turlarini bilasiz? Ular qanday sabablarga ko`ra vujudga keladi?

4. Absolyut va nisbiy xatoliklar qanday aniqlanadi?

5. Absolyut va nisbiy xatolik deb nimaga aytiladi?

6. Haqiqiy va o`rtacha qiymat orasidagi munosabat qanday?

7. Ko’p argument va funksiyalarning absolyut xatoligi qanday hisoblanadi?

8. Qanday hollarda natijani grafik usulida tasvirlash mumkin?

9. Shtangensirkul yoki mikrometrda o`lchashni tushuntirib bering?

10. Shtangensirkul va mikrometr orasidagi farq nimada?

11. Hajm deb nimaga aytiladi va unung birliklarini yozing.