Fizikaviy kattaliklarni o`lchash va xatoliklarni hisoblash

Oddiy o`lchov asboblarida o`lchash usulini o`rganish.
Kerakli asboblar: shtangensirkul, mikrometr va o`lchanadigan

jismlar (halqa, parallelopiped).

Ishninig maqsadi: bevosita, bilvosita o`lchashdagi absolyut va nisbiy xatoliklarni hisoblashni, shtangensirkul va mikrometrdan to`g`ri foydalanishni o`rganish.
Oddiy o`lchov asboblari haqida tushincha.




Shtangensirkul – asosan bir uchida 1,3 oyoqchasi bo`lgan va eng kichik bo`lakchasini aniqlik darajasi bo`lgan asosiy shkala, u bo`ylab harakatlana oladigan 2,4 oyoqchaga ega bo`lgan 5 noniusdan tashkil topgan. Shtangensirkul yordamida jismlarni o`lchashni 0,1 mm-dan, 0,025 mm- gacha aniqlikda o`lchash mumkin. O`lchanishi kerak bo`lgan jism, 1-2 oyoqlar orasiga (1–rasm) 6 vint yordamida mahkamlanadi. 3-4 oyoqchalar esa, ichki chiziqli kattaliklar(truba diametrlari) ni, 7-chi chuqurliklarni o`lchashda qo`llaniladi. Hisoblash quyidagicha bajariladi:

L= +

– asosiy shkalani eng kichik bo`lakchasi qiymati mm hisobida.

- asosiy shkaladagi bo`lakchalar soni.

n - noniusdagi bo`lakchalarning umumiy soni.

k - asosiy shkaladagi bo`lakchalar bilan ustma–ust tushgan nonius shkalasining raqami.











Mikrometr- yordamida 0-25 mm chamasidagi jism 0,01 mm aniqlikda o`lchanadi. Mikrometrning asosiy qismi mikrovint bo`ylab harakatlanuvchi M–barabandan iborat. Mikrovintning qadamini qiymatiga qarab, baraban ma'lum bo`laklarga bo`lingan shkalaga ega. Bu shkala bo`limining qiymati 0,01 mm ga teng. O`lchanadigan jism mikrovintning a, oyoqchalari orasiga 2-chi rasmda ko`rsatilgandek mahkamlanadi. Hisob barabandagi shkalalar orqali quyidagicha hisoblanadi:

L= +

- barabanning qirrasigacha bo`lgan masofa.

k- shkaladagi bo`laklar soni.

-shkaladagi eng kichik bo`lakchaning qiymati mm hisobida.

n-baraban shkalasining umumiy soni.