2.Иннавацион яқинлашиш: Зарядланган текислик ёки бошқа турдаги жисмнинг
майдонини қўллаш учун, гаусс ёпиқ сиртини майдонни ҳосил қилаётган жисмдаги заряднинг
маълум бир қисмини эмас, балки унинг миқдорини тўлиқ қамрайдиган қилиб ўтказиш зарур.
“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
100
Мисол тариқасида, зарядланган чексиз текислик яқинидаги ихтиёрий А нуқтадаги майдон
кучланганлигини ҳисоблаймиз. Остраградский-Гаусс теоремасининг физик моҳиятига кўра
'
'
2
'
1
ён
S
S
S
S
ёпиқ сирти текисликнинг S сиртидаги тўла зарядни қамраб олиши зарур (4-
расм).
3-расм
Бироқ гаусс сиртини чексиз катта олишнинг ва унинг чексиз текисликдаги ҳамма зарядни
тўла қамрайдиган қилишнинг реал зарурати йўқ. Зарядланган чексиз текислик атамасининг
физик моҳияти шундаки, чексиз текисликнинг ўлчамлари шу даражада катта бўлиши керакки,
унинг четларида жойлашган заряднинг қаралаётган А нуқтада ҳосил қиладиган кучланганлиги
ҳисобга олмаслик даражада кичик бўлсин. Шунда гаусс сиртининг
'
2
'
1
S
S
S
қисмининг жуда
катта, h баландликли
'
ён
S
-ён сирт қисмини эса кичик олиш мумкин. Бу кичик
'
ён
S
сирт орқали
кучланганлик оқимини
'
2
'
1
S
S
сирт орқали оқимига нисбатан жуда кичик бўлгани учун ҳисобга
олмаслик мумкин бўлади. Шуларни ҳисобга олиб, теорема (3) ифодасининг чап томони учун
қуйидаги ифодани ёзиш мумкин.
ES
ES
ES
ES
dS
E
ён
n
E
2
2
'
'
2
'
1
(6)
Буни ҳисобга олиб, (3) ифодани қуйидагича ёзамиз:
0
2
q
ES
(7)
Бундан вакуумда жойлашган зарядланган чексиз текислик майдони кучланганлигини
ҳисоблаш учун қуйидаги ифодани оламиз:
S
q
E
0
2
(8)
Хулосалар: Мулоҳазалашни танқидий ривожлантириш, талабани бўлажак мутахассис
бўлиб етишишида ва касбий фаолиятини шаклланишида муҳим роль ўйнайди.Муаммоли
вазиятлар ҳосил қилиш талабаларни ижодий изланиш фаолиятига жалб қилишга имконият
яратади. Ушбу ишда Гаусс теоремасини электр майдонларини ҳисоблашга инновацион
ёндашув билан қаралиши талабаларнинг ижодий ўқув фаолиятини тўла фаоллаштиришга
хизмат қилади.
Адабиётлар
1. Калашников Умумий физика курси.. Электр. Т.:Ўқитувчи, 1979-613 б.
2. Зисман Г.А., Тодес О.М. Курс общей физики. Том II. Электричество и магнетизм.-М.:
”Наука”, 1965
3 Бутиков Е.И. Физика.электродинамика.-М.: Физматлит, 2008.
4. Сивухин Умумий физика курси 2 том
5. Қувандиков О.К., Шакаров Х.О. Гаусс теоремасини академик лицейларда ўқитиш
услубияти. Физика, математика ва информатика журнали. 2002, №6(8), 40-50 бетлар.
Do'stlaringiz bilan baham: |