Fizikadan laboratoriya ishlarini o’tkazishda texnika xavfsizligi bo’yicha qisqacha qoidalar

1. -ning qiymatini aniqlash.
Agar gaz o’zgarmas bosimda ( ) isitilsa termodinamikaning birinchi qonuniga asosan sistimaga (gazga) berilgan issiqlik miqdori ichki energyisining o’garishiga va sistemaning tashqi kuchlar ustidan bajaradigan ishi ga sarflanadi:
(11)

bu erda (12)

Gaz hajmi o’zgarganda bajariladigan ish quydagiga teng . Mendellev-Klapeyron tenglamasiga asosan bajariladigan ishni quydagicha yozish mumkin:
(13)
larning qiymatlarini (11) ifodaga qo’ysak qo’yidagini hosil qilamiz
(14)
bundan (15)
(15) ifodadan kurinib turibdiki issiqlik sigimi faqat erkinlik darajalari soni i ga bog’liq ekan. (13) formuladan univirsal gaz doimiysining fizik ma’nosini keltirish mumkin, y’ani
(16)
agarda , bo’lsa teng bo’ladi. Univirsal gaz doimiysi 1 mol gazning temperaturasini o’zgarmas bosimda 1 K ga ortirish uchun bajargan ishiga teng. C_P va C_V larni o’lchash qiyin bo’ganligi uchun ularning nisbatini aniqlash qulayroq
(17)
Bu nisbat Puasson tenglamasiga kiritilgan bo’lib, adiabatik jaraynni harakterlaydi

Sistema va atrof muhit o’rtasida issiqlik almashinmasdan boradigan jaraynlarga adiabatik jarayn deyiladi. Bu holda bo’lib, termodinamikaning birinchi asosiy qonuniga qullasak, quyidagi formula hosil bo’ladi:
yoki
Bu ifodada minus ishora adiabatik kengayishda sistema (gaz) ichki energiyasining kamayishini ko’rsatadi, y’ani sistema o’zining ichki energyasi hisobiga ish bajaradi.