Fizika8 Uzb i-bob 1-26. pmd

I bob bo‘yicha qo‘shimcha savol va masalalar
I BOB BO‘YICHA QO‘SHIMCHA SAVOL VA MASALALAR
1. Soch taralgan plastmassa taroq nima sababdan maydalangan qog‘ozni o‘ziga tortadi?
2. 4-rasmni ko‘zdan kechirib chiqing va undagi hodisani tushuntirib bering.
3. Shtativga osib qo‘yilgan elektrlangan gilza ishorasini qanday aniqlash mumkin?
4. Elektrlangan shisha tayoqcha zaryadining bir qismini elektroskopga uzatish uchun
o‘quvchi tayoqchani elekroskop sharchasiga tekkizib, shu zahoti tortib olgan. Boshqa
o‘quvchi esa tayoqchani elektroskop sharchasiga bir necha sekund tekkizib turgan.
Qaysi holda elektroskop ko‘proq zaryad oladi?
5. Elektrometrning elektroskopdan farqi nimadan iborat?
6. 10-rasmni ko‘zdan kechirib chiqing va tahlil qilib bering.
7. Nima uchun shisha tayoqchani qo‘lda ushlab turib, biror narsaga ishqalash yo‘li bilan
elektrlash mumkin-u, metall tayoqchani esa qo‘lda ushlab turib ishqalab elektrlab
bo‘lmaydi?
8. Benzin tashiydigan mashinaga benzin quyishda uning korpusi albatta metall o‘tkazgich
bilan Yerga ulanadi. Nima uchun shunday qilinadi?
9. Shikastlangan o‘tkazgichlarni ulashda montyor qo‘liga rezina qo‘lqop kiyadi? Buning
sababi nima?
10. Litiy atomi tuzilishining sxemasini ko‘zdan kechirib chiqing (11-rasm). Nima uchun
yadro elektr zaryadga ega bo‘lishiga qaramasdan, butun atom neytral bo‘ladi?
11. Uglerod atomining yadrosida 6 ta proton va 6 ta neytron bor. Kislorod atomida nechta
elektron bor?
12. Zaryadlanmagan jismda elektr zaryadlar bo‘ladimi? Zaryadlangan jism zaryadlanmagan
jismdan nimalari bilan farq qiladi?
13. Bir-biridan 3 sm masofada turgan har biri 1 nC dan bo‘lgan ikki zaryad qanday kuch
bilan o‘zaro ta’sirlashadi?
14. Bir-biridan qanday masofada 1 µC va 10 nC zaryadlar 9 mN kuch bilan o‘zaro
ta’sirlashadi?
15. Bir-biridan 5 sm masofada joylashgan sharchalarning biriga − 8
 
⋅
 
10
−8
 C, ikkinchisiga esa
4
 
⋅
 
10
−8
 C zaryad berilgan. Zaryadlar qanday kuch bilan tortishishadi?
16. Biri ikkinchisidan 1 sm uzoqlikda joylashgan ikkala sharchaga bir xil 10
−8
 C dan
zaryad berilgan. Zaryadlar qanday kuch bilan itarishishadi?
17. Bir-biridan 5 sm uzoqlikda joylashgan ikkita bir xil zaryadlangan sharchalar 2
 
⋅
 
10
−4
 N
kuch bilan itarishishmoqda. Ular qanday miqdorda zaryadlangan?
18. Ikki sharchaga bir xil  5
 
⋅
 
10
−8
 C zaryad berilgan. Zaryadlar 3
 
⋅
 
10
−4
 N kuch bilan
itarishishmoqda. Sharchalar orasidagi masofani toping.
19. Zaryadlardan biri 4 marta orttirilganda ularning o‘zaro ta’sir kuchlari avvalgidek qolishi
uchun orasidagi masofani necha marta o‘zgartirish lozim?
20. Ikkita elektron orasidagi elektr itarishish kuchi ularning bir-biriga gravitatsion tortishish
kuchidan necha marta katta?
21. Ikkita bir xil sharcha bir-biridan 10 sm masofada turibdi. Ular bir xil miqdorda manfiy
zaryadga ega bo‘lib, 0,23 mN kuch bilan o‘zaro ta’sirlashadi. Har qaysi sharchadagi
«ortiqcha» elektronlar sonini toping.

---

26
22. Ikkita metall sharcha shunday zaryadlanganki, ulardan birining zaryadi ikkinchisinikidan
5 marta ortiq. Sharchalar bir-biriga tekkizilib, yana avvalgi masofaga surib qo‘yildi.
Agar sharchalar bir xil ishorali zaryad bilan zaryadlangan bo‘lsa, bunda o‘zaro
ta’sir kuchi (modul bo‘yicha) necha marta o‘zgargan? Har xil ishorali zaryad bilan
zaryadlangan bo‘lsa-chi?
23. Bir xil ishorali q va 4q zaryadlar bilan zaryadlangan ikkita bir xil metall sharcha bir-
biridan  r masofada turibdi. Sharchalar bir-biriga tekkiziladi. O‘zaro ta’sir kuchi
avvalgidek qolishi uchun ularni qanday x masofaga surish lozim?
24. 10 va 16 nC zaryadlar bir-biridan 7 mm masofada joylashgan. Kichik zaryaddan 3 mm
va katta zaryaddan 4 mm masofada bo‘lgan nuqtaga joylashtirilgan 2 nC zaryadga qancha
kuch ta’sir qiladi?
25. 90 va 10 nC zaryadlar bir-biridan 4 sm masofada joylashgan. Uchinchi zaryad
muvozanatda turishi uchun uni qayerda joylashtirish lozim?
26. Zaryadi −3
⋅
10
−8
 C bo‘lgan nuqtaviy zaryadning 5 sm masofada hosil qilgan elektr
maydon kuchlanganligini toping.
27. Bir xil zaryadlangan ikki nuqtaviy zaryadlar bir-biri bilan 10
−4
 N kuch bilan
itarishishadi. Birinchi zaryadning ikkinchi zaryad turgan nuqtada hosil qilgan elektr
maydon kuchlanganligi 2
⋅
10
4
 N/C ga teng. Nuqtaviy zaryadlarning qiymatlarini toping.
28. Maydonning biror nuqtasida 2 nC zaryadga 0,4 µN kuch ta’sir qilmoqa. Shu nuqtadagi
maydon kuchlanganligini toping.
29. Elektr maydon kuchlanganligi 2000 N/C bo‘lgan nuqtaga joylashgan 12 nC zaryadga
qanday kuch ta’sir qiladi?
30. 36 nC zaryadning undan 9 va 18 sm masofada yotgan nuqtalardagi maydon
kuchlanganligini toping.
31. Sig‘imi 400 pF bo‘lgan yassi kondensator qoplamalarining yuzasi 200 sm
2
 ga teng.
Qoplamalar orasiga shisha plastina qo‘yilgan bo‘lsa, bunday sig‘imli kondensator
qoplamalari orasi qancha bo‘lishi kerak? Shisha uchun ε 
 
= 7.
32. Sig‘imlari 250 pF dan bo‘lgan beshta kondensator ketma-ket ulangan. Kondensatorlar
sistemasining umumiy sig‘imini toping. Shu kondensatorlar o‘zaro parallel ulanganda
umumiy sig‘im qancha bo‘lar edi?
33. Sig‘imlari 100 pF, 200 pF va 300 pF bo‘lgan kondensatorlar ketma-ket ulangan.
Kondensatorlar sistemasining umumiy sig‘imini toping.
34. Nima uchun Faradey o‘tkazgan tajribada qafasning zaryadlanganligini sezmagan?
35. Nima uchun chaqmoq paytida yakka daraxt ostida turish xavfli?
36. Nima uchun yashin qaytargichning pastki uchi tuproqning nam qatlamiga ko‘miladi?