Fizika8 Uzb i-bob 1-26. pmd

V bob. Magnit maydon
harakati yo‘nalishi o‘tkazgichdagi tokning yo‘nalishida bo‘lsa, parma dastasining
aylanish yo‘nalishi shu tok magnit kuch chiziqlarining yo‘nalishini ko‘rsatadi.
•
Tok o‘tayotgan g‘altak atrofida magnit maydon mavjud bo‘lib, uning ichidagi
magnit kuch chiziqlari o‘zaro parallel bo‘ladi. Tokli g‘altak magnit strelkasi
kabi ikkita magnit qutbiga ega.
•
Temir o‘zakka bir necha qavat qilib izolyatsiyalangan o‘kazgich (sim) o‘rab
hosil qilingan g‘altak elektromagnit deb ataladi.
•
Elektromagnitning tortish kuchi tok kuchiga va g‘altakning uzunlik birligiga to‘g‘ri
keladigan o‘ramlar soniga to‘g‘ri proporsionaldir.
•
Elektromagnit rele tashqi ta’sir (signal) bo‘yicha avtomatik ravishda elektr
zanjirni uzib-ulab turadigan qurilmadir.
•
Magnit maydonning tokli o‘tkazgichga ta’sir etuvchi kuchining yo‘nalishini
chap qo‘l qoidasidan foydalanib aniqlash mumkin: chap qo‘lning kaftini
unga magnit kuch chiziqlari kiradigan qilib tutib, to‘rt barmoq tokning
yo‘nalishi bo‘yicha tutib turilsa, 90° ga kerilgan bosh barmoq o‘tkazgichga ta’sir
etuvchi kuchning yo‘nalishini ko‘rsatadi.
•
O‘zgarmas tok elektr dvigateli o‘zgarmas tok elektr energiyasini mexanik
energiyaga aylantirib beradi.
•
Elektr dvigatellarning afzalliklari: ixcham va foydalanishga qulay, havoni
ifloslantirmaydi, moddiy mahsulotni talab qilmaydi, foydali ish koeffitsienti
yuqori.