Fizika,2 qism 20

Elåmåntàr zàrràlàrni kuzàtish và

qàyd qilish usullàri

Ì à z m u n i :   zàrràlàrni  qàyd  qiluvchi  àsbîblàrning  turlàri;

sintillatsiîn hisîblàgich; gàz ràzryadli sànàgich; Vilsîn kàmåràsi;

fîtîemulsiya usuli.

Zàrràlàrni  qàyd  qiluvchi  àsbîblàrning  turlàri.  Ràdiîàktiv

mîddàlàrning nurlànishini o‘rgànishdàn àsîsiy màqsàd – ràdiî-

àktiv  yemirilishdà  chiqàrilàdigàn  zàrràlàrning  tàbiàtini,

enårgiyasini  và  nurlànish  intånsivligini  (ràdiîàktiv  mîddà  bir

såkunddà chiqàràdigàn zàrràlàr sînini) àniqlàshdàn ibîràt. Ulàrni

qàyd  qilishning  eng  kång  tàrqàlgàn  usullàri  zàrràlàrning

iînlàshishigà và fîtîkimyoviy tà’sirlàrgà àsîslàngàndir. Bu vàzifàni

bàjàruvchi  àsbîblàr  hàm  ikki  turgà  bo‘linàdi:

1.  Zàrràlàrni  fàzîning  birîr  qismidàn  o‘tgànligini  qàyd  qi-

luvchi và bà’zi hîllàrdà ulàrning bà’zi õàràktåristikàlàri, màsàlàn,

enårgiyasini  àniqlàshgà  imkîn  båruvchi  àsbîblàr.  Bundày

àsbîblàrgà  sintillatsiîn  (chàqnîvchi)  hisîblàgich,  Chårånkîv

39-§.

---

161

hisîblàgichi,  gàz  ràzryadli  hisîblàgich,  yarimo‘tkàzgichli  hi-

sîblàgich  và  impulsli  iînlàshtiruvchi  kàmårà  misîl  bo‘là  îlàdi.

2.  Zàrràning  mîddàdàgi  izini  kuzàtishgà,  màsàlàn,  suràtgà

tushirishgà imkîn båruvchi àsbîblàr. Bundày àsbîblàrgà Vilsîn

kàmåràsi, diffuziyali kàmårà, pufàkli kàmårà, fîtîemulsiya usuli

misîl  bo‘là  îlàdi.  Biz  quyidà  ulàrning  bà’zilàri  bilàn  tànishib

o‘tàmiz.