Fizika,2 qism 20

Masala yechish namunalari

1 - m a s a l a. 0,97c tezlikli elektron u tomonga qarab 0,5 c tezlik bilan harakatlanayotgan protonga qarama-qarshi bormoq- da. Ular harakatining nisbiy tezligi aniqlansin.

Berilgan:

ue = 0,97c;

up = 0,5c.

———————

v = ?

Yechish: Tezliklarni relativistik qo‘shish formulasi quyidagi ko‘rinishga ega:

v  u

u  v

1 

v 

2

.

c

Javob : v = 2,83 · 108 m/s.

Mustaqil yechish uchun masalalar

• Òayoqcha inersial sanoq sistemasiga nisbatan o‘zgarmas tez- lik bilan bo‘ylama yo‘nalishda harakatlanmoqda. Òezlik- ning qanday qiymatida tayoqchaning shu sistemadagi uzun- ligi tinch turgan tayoqcha uzunligidan bir foizga kam bo‘ladi? (v = 423000 km/s.)
• Fazoviy kema ichida, uchishgacha Yerdagi soat bilan teng- lashtirilgan soat bor. Fazoviy kemaning tezligi 7,9 km/s

72

esa protonning K sistemaga nisbatan tezligi v ni topish so‘ralgan. Shunday qilib, berilganlardan va yorug‘likning bo‘shliqdagi tezligi c = 3 · 108 m/s ekanligidan foydalansak,

0, 5c  0, 97c

0, 5c  0, 97c

1 

v 

 0, 99c  2, 97  108 m/s.

c2

Javob . v = 2,97 · 108 m/s.